sılam_nisa
Hamiş Melek
Bebeklerde sindirim bozuklukları
Annelerin sıkça yaşadığı sorunlardan biri bebeğin sindirim sorunudur. Gaz sancısı, ishal, kusma ve kabızlık gibi sindirim problemleri bazen başka bir hastalığın habercisi olarak kendini gösterebilir. Peki böyle durumlarda nasıl davranmalı ve ne gibi önlemler almalıyız? Bebeklerde sıklıkla görülen sindirim sorunları ile ilgili püf noktaları sizin için meleklerim 
![etj61nb8[1]-123.gif](https://www.meleklermekani.com/imagehosting/etj61nb8[1]-123.gif)
BEBEKLERDE SIK GÖRÜLEN SİNDİRİM BOZUKLUKLARI
GAZ SANCISI (KOLİK)
Bebeğin gelişiminin doğal bir süreci olarak görülen kolik bir hastalık değildir. Yeni doğmuş bebeklerin yüzde 10-30’unda görülen koliğin nedeni tam olarak açıklanamıyor. Her bebekte ayrı nedenlerden veya bir çok farklı nedenin birleşiminden kaynaklanan koliğin tedavi yöntemleri de aynı şekilde kesin bir sonuç veremeyebiliyor.
Bebek ortalama 2-3 haftalık olduğunda ortaya çıkan kolik 5. ayına kadar sürebiliyor. Nedeni kesin olarak bilinmese de, bebeğin sindirim sisteminin tam olgunlaşmamış olması, artan bağırsak gazları, annenin yediklerinin anne sütü ile bebekte alerji yapması, bebeğin yediği mamaların alerjik olması, emerken çok hava yutması, gazını çıkaramaması kolik oluşumunu destekleyen nedenler olarak sıralanıyor. Hatta bebeğin yaşadığı korku ve endişelerin de koliği tetiklediğini söyleyen uzmanlar bulunuyor.
Kolik ağrısı çeken bebek bacaklarını karnına çeker, karnı gerginleşir, ağlar, yüzü kızarır, yumruklarını sıkar, nefesini tutar ve hareketleri hızlanır. Kolik ağrıları günün belli saatlerinde özellikle akşamlan tekrarlama eğilimindedirler.
Tam olarak bir tedavisi olmasa da kolik bebeğin ağrılarını dindirmek için bazı öneriler işe yarayabilir:
• Bebeği sallama
• Kucaklama
• Şarkı veya ninni söyleme
• Ilık bir banyo
• Karnına ılık havlu koyma
• Bebek yağıyla karnına masaj yapma
• Emzirme
Unutmayın her karın ağrısı kolik değildir. Bebeğinizin dışkısı her zamankinden farklıysa ya da ishalse, ateşi varsa, soğuk terliyorsa, farklı belirtiler de gösteriyorsa doktorunuza başvurmanızda yarar var.
KUSMA VE REFLÜ
Mide içeriğinin sindirim borusuna geri kaçması olarak tanımlanan reflü yetişkinlerde olduğu kadar bebeklerde de sıklıkla görülür. Bebeklerde görülen reflü çoğunlukla fizyolojiktir ve uzmanlar tarafından hastalık olarak tanımlanmaz. Reflülü bebeğin gelişimi normaldir, sağlıklıdır, kilo alır ve beslenmeden dolayı bir huzursuzluk yaşamaz.
Besinler mideye ulaşırken, sindirim borusunun alt ucundaki kaslar gevşeyerek besinlerin içeri girmesine yardımcı olur ve daha sonra kasılarak besinlerin geri çıkmasına engel olur. Bebeklerde bu kapakçık yeterince çalışmadığı için reflü daha sık oluşur. Bebeklerin reflü olmalarının diğer bir nedeni ise, sıvı gıdayla beslenmeleri ve beslenirken yatar pozisyona yakın olmalarıdır.
Bebeğin kapakçık sistemi olgunlaştıkça, katı besinler almaya başladıkça kusma da azalacaktır. Fizyolojik reflü tedavi gerektirmez. İlk 6 ayda geçen reflüler bazı durumlarda 18-24 aylara kadar sürebilir.
HANGİ DURUMLARDA REFLÜ BİR HASTALIKTIR?
Bebek kilo almıyorsa, mide asidi yemek borusu ve akciğerleri tahriş etmişse, reflü bir hastalık olarak kabul edilir. Kusmalar sık ve uzun süre devam eder. Bebek beslenme sonrasında ve yatarken huzursuzluk gösterir, aç olsa da çok az emer ve emmeyi bırakır, yoğun olarak salya akıtır, çok ağlar. Genellikle bu ağlamalara gaz sancısı da eşlik eder. Bu bebeklerde kronik ses kısıklığı, hırıltı, geçmeyen öksürük, kansızlık, hatta zatürre oluşabilir.
BUNLAR FAYDALI OLABİLİR!
Reflü olan bebeklere genellikle ilaç tedavisi uygulanmaz. Bu durumda şu yöntemleri uygulamak faydalıdır:
• Anne sütüyle besleme.
• Sık sık ve azar azar besleme.
• Besleme esnasında ve sonrasında gazını çıkarma.
• Beslerken başının vücuduna göre yüksekte tutulması .
Hazır mamaların içindeki inek sütü proteini bebeklerde alerji ve reflü oluşumunu tetikleyebilir. İşte bu yüzden anne sütü alamayan reflülü bebekler için doktorlar özel mamalar önermektedir. Bütün önlemler alındığı halde reflü azalmıyor ve bebeğin gelişimini ve sağlığını tehdit ediyorsa, cerrahi müdahale önerilebilir.
Bebeğin giysilerinin çok sıkı olması, beslendikten hemen sonra sırt üstü ya da sol yanına doğru yatırmak, fazla karbonhidratlı ve yağlı mamalar da bebekte kusmayı arttırabilir. Fazla besleme, bebeğin mamaya karşı alerji geliştirmesi ya da pütürlü gıdalara karşı bebeğin öğürme refleksi de kusmalara neden olabilir.
Küçük geri çıkarmalar her bebekte sıklıkla görülür ve bebekte su kaybına neden olmadığından önemli değildir. Kusmaları geri çıkarmalardan ayırmak için dikkat etmeniz gereken bazı noktalar da şunlardır: Kustuğu süt sadece yemek borusuna gitmiş ve geri gelmişse çok fazla şekil değiştirmemiştir. Ancak mama mideye girmiş ve oradan geri çıkmışsa şekli ve kokusu değişmiştir.
Kulak ve boğaz enfeksiyonlarının, boğmacanın, besin zehirlenmelerinin de kusmaya neden olduğunu ve idrar yolu enfeksiyonlarının kusma ile başladığını unutmayın! Uzun süren ve başka hastalık belirtileri ile birlikte seyreden kusmalar da bir uzmana başvurmanızda fayda var.
BUNLARA DİKKAT!
* Bebeğiniz bir aylıktan küçük ve bir kereden fazla kusmuşsa
* İshalse
* Kusmuğu kötü kokulu, kahverengi ya da kanlıysa
* Halsizse ve uyandırmakta güçlük çekiyorsanız
* Çok huysuzsa
* Havale geçiriyorsa
* Sıvı gıdaları midesinde tutamıyor ve 12 saatten fazla kusuyorsa
* Kustuktan sonra solunum problemleri yaşıyorsa
* Kısa süre önce kafasını bir yere vurduysa yada yaralandıysa
* Ateşi 38.5 derecenin üstündeyse
* Karın ağrısı ve karnında şişlik varsa
* Dehidratasyon belirtileri gösteriyorsa
Bu durumlardan biri ya da birkaçını birlikte yaşadıysa, hemen doktorunuza başvurun.
İSHALYeni doğan bebeğin çok kaka yapması (günde 6-7 kez) kıvamı iyi ise normal kabul edilir. Daha sonra bu sayı günde 2-3’e düşecektir. Anne sütü ile beslenen bebekler daha fazla kaka yaparken, mama ile beslenen bebekler de bu sayı azalır. İshal 0-5 yaş arası çocuklarda sık rastlanan bir sorundur. Kakası her zamankinden daha yumuşak, sulu ve çoktur.
İSHALİN NEDENLERİ
• Bebeğin bazı gıdalara karşı hassasiyet göstermesi
• Fazla meyve suyu, meyve ya da ishal yapıcı bazı besinlerin tüketilmesi
• Bebeğin antibiyotik tedavisi görmesi
• Dengesiz beslenme
• Sağlık kurallanna dikkat edilmemesi
• Yaşadığı enfeksiyonal bir hastalık
Enfeksiyonlar, ishale yol açan nedenlerin başında gelir. İçme ve kullanma suyunun temiz olmaması, hijyenik olmayan koşullar, yemeklerin ve mamaların hazırlanmasında temizlik kurallarına dikkat edilmemesi, bebeğe bakan kişilerin temizlik kurallarına dikkat etmemeleri ishale davetiye çıkaran önemli etkenlerdir.
Bebek sulu, açık yeşil renkte, sümüksü ve kokulu kaka yapıyorsa, ateşi yüksekse ve kusuyorsa, hızlı soluk alıp veriyor, huzursuz veya halsiz görünüyorsa geçirdiği bir hastalıktan dolayı ishaldir. Bu hastalığın tedavi edilmesi ile ishal de ortadan kalkacaktır. Virüs veya bakteri kaynaklı ya da besin zehirlenmesinden dolayı oluşan ishal, hastalığın teşhisi yapılarak gerekli tedavi uygulandıktan sonra düzelir. Tedavi sürecinde bebekte oluşan su kaybı için sıvı alımına dikkat edilmesi, vücudun su-şeker-tuz dengesinin korunmasına dikkat edilmelidir. Bu nedenle doktorunuz su kaybına karşı bir çözelti verecektir.
İSHALE KARŞI ANNE SÜTÜ!
Anne sütü ishalin gelişmesini önleyen en etkili koruma yöntemidir. Anne sütü ile beslenen bebeğin bağırsakta mikroplarla temas riski çok azdır. Anne sütü ayrıca bebeğin bağışıklığını artırır ve uygun bağırsak florasının devamını sağlayan faktörler içerir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde genelde ağır ishal görülmez ve anne sütü almaya devam eden ishalli bebekte ağır su kaybı yaşanma olasılığı azdır.
ROTA VİRÜS İSHAL NEDENİ
İshal yapan virüsler içinde rota virüsler ön plandadır. Gelişmekte olan ülkelerde 0-2 yaş arası bebeklerde görülen akut ishallerin en yaygın nedeni bu virüslerdir.
İshal tedavisinde sıvı kaybını önlemek esas alınır. Beslenmenin kesilmemesi ve 2-7 gün içinde iyileşme beklenmektedir. Antibiyotik tedavisi, beklenen süre içinde geçmeyen ishaller için gerekli testlerden sonra uygulanır.
KABIZLIK
Sert, şekilli, zor ve bazen kanlı kaka yapmak olarak tanımlanan kabızlık, kalın bağırsağın sonundaki kasların sertleşerek kakanın normal geçişini önlemesi sonucu oluşur. Kaka bağırsakta ne kadar uzun süre kalırsa, o kadar kurur ve vücuttan atılması zorlaşır. Kaka sert ve kuru olduğu için kalın bağırsağın son kısmından geçerken yırtılma ve çatlaklara neden olur. Bebeklerde ve çocuklarda kasılmalara neden olmasının sebebi de budur. Bu süreçteki acıyı yaşamak istemeyen çocuk kakasını tutar. Bu da kakanın içeride daha çok kurumasına ve büyümesine neden olur. Kabızlık böylece daha da kötüleşir. 3-4 günden fazla süren, kanlı kabızlıkta doktora gidilmelidir.
Mama ile beslenen bebekler anne sütü alan bebeklerden daha sık kabız olur. Yine neden mamaların içeriğindeki inek sütü proteinleridir. Bebek maması seçerken prebiyotik lifli mamalar tercih edilmelidir.
KABIZLIĞIN NEDENLERİ
• Yetersiz ve dengesiz beslenme
• İlaç kullanımı
• Metabolik ve nörolojik bozukluk
• Anne sütü yerine hazır mama kullanımı
Bebeğin bağırsak bölgesine masaj yapmak, katı gıdalara geçmişse posalı yiyecekleri tercih etmek faydalı olur. Muz, patates, pirinç lapası gibi gıdalar yerine posalı meyveler, kaynatılıp ılıtılmış su ile karıştırılan meyve suları bebeğe verilmelidir. 1 yaşına kadar bebeklere inek sütü verilmemesi tavsiye edilir.
Bebeğin sindirim sistemindeki sorunlara karşı en yararlı önlemlerden biri de harekettir. Çocuğu rahatlatan hareketler (sırt üstü yatırarak ayaklarını karnına doğru görürüp getirmek, bisiklet hareketleri vb.) çocuğun bağırsak hareketlerini düzenler ve kakasını daha rahat yapmasına yardımcı olur.
BEBEKLERDE SIK GÖRÜLEN SİNDİRİM BOZUKLUKLARI
GAZ SANCISI (KOLİK)
Bebeğin gelişiminin doğal bir süreci olarak görülen kolik bir hastalık değildir. Yeni doğmuş bebeklerin yüzde 10-30’unda görülen koliğin nedeni tam olarak açıklanamıyor. Her bebekte ayrı nedenlerden veya bir çok farklı nedenin birleşiminden kaynaklanan koliğin tedavi yöntemleri de aynı şekilde kesin bir sonuç veremeyebiliyor.
Bebek ortalama 2-3 haftalık olduğunda ortaya çıkan kolik 5. ayına kadar sürebiliyor. Nedeni kesin olarak bilinmese de, bebeğin sindirim sisteminin tam olgunlaşmamış olması, artan bağırsak gazları, annenin yediklerinin anne sütü ile bebekte alerji yapması, bebeğin yediği mamaların alerjik olması, emerken çok hava yutması, gazını çıkaramaması kolik oluşumunu destekleyen nedenler olarak sıralanıyor. Hatta bebeğin yaşadığı korku ve endişelerin de koliği tetiklediğini söyleyen uzmanlar bulunuyor.
Kolik ağrısı çeken bebek bacaklarını karnına çeker, karnı gerginleşir, ağlar, yüzü kızarır, yumruklarını sıkar, nefesini tutar ve hareketleri hızlanır. Kolik ağrıları günün belli saatlerinde özellikle akşamlan tekrarlama eğilimindedirler.
Tam olarak bir tedavisi olmasa da kolik bebeğin ağrılarını dindirmek için bazı öneriler işe yarayabilir:
• Bebeği sallama
• Kucaklama
• Şarkı veya ninni söyleme
• Ilık bir banyo
• Karnına ılık havlu koyma
• Bebek yağıyla karnına masaj yapma
• Emzirme
Unutmayın her karın ağrısı kolik değildir. Bebeğinizin dışkısı her zamankinden farklıysa ya da ishalse, ateşi varsa, soğuk terliyorsa, farklı belirtiler de gösteriyorsa doktorunuza başvurmanızda yarar var.
KUSMA VE REFLÜ
Mide içeriğinin sindirim borusuna geri kaçması olarak tanımlanan reflü yetişkinlerde olduğu kadar bebeklerde de sıklıkla görülür. Bebeklerde görülen reflü çoğunlukla fizyolojiktir ve uzmanlar tarafından hastalık olarak tanımlanmaz. Reflülü bebeğin gelişimi normaldir, sağlıklıdır, kilo alır ve beslenmeden dolayı bir huzursuzluk yaşamaz.
Besinler mideye ulaşırken, sindirim borusunun alt ucundaki kaslar gevşeyerek besinlerin içeri girmesine yardımcı olur ve daha sonra kasılarak besinlerin geri çıkmasına engel olur. Bebeklerde bu kapakçık yeterince çalışmadığı için reflü daha sık oluşur. Bebeklerin reflü olmalarının diğer bir nedeni ise, sıvı gıdayla beslenmeleri ve beslenirken yatar pozisyona yakın olmalarıdır.
Bebeğin kapakçık sistemi olgunlaştıkça, katı besinler almaya başladıkça kusma da azalacaktır. Fizyolojik reflü tedavi gerektirmez. İlk 6 ayda geçen reflüler bazı durumlarda 18-24 aylara kadar sürebilir.
HANGİ DURUMLARDA REFLÜ BİR HASTALIKTIR?
Bebek kilo almıyorsa, mide asidi yemek borusu ve akciğerleri tahriş etmişse, reflü bir hastalık olarak kabul edilir. Kusmalar sık ve uzun süre devam eder. Bebek beslenme sonrasında ve yatarken huzursuzluk gösterir, aç olsa da çok az emer ve emmeyi bırakır, yoğun olarak salya akıtır, çok ağlar. Genellikle bu ağlamalara gaz sancısı da eşlik eder. Bu bebeklerde kronik ses kısıklığı, hırıltı, geçmeyen öksürük, kansızlık, hatta zatürre oluşabilir.
BUNLAR FAYDALI OLABİLİR!
Reflü olan bebeklere genellikle ilaç tedavisi uygulanmaz. Bu durumda şu yöntemleri uygulamak faydalıdır:
• Anne sütüyle besleme.
• Sık sık ve azar azar besleme.
• Besleme esnasında ve sonrasında gazını çıkarma.
• Beslerken başının vücuduna göre yüksekte tutulması .
Hazır mamaların içindeki inek sütü proteini bebeklerde alerji ve reflü oluşumunu tetikleyebilir. İşte bu yüzden anne sütü alamayan reflülü bebekler için doktorlar özel mamalar önermektedir. Bütün önlemler alındığı halde reflü azalmıyor ve bebeğin gelişimini ve sağlığını tehdit ediyorsa, cerrahi müdahale önerilebilir.
Bebeğin giysilerinin çok sıkı olması, beslendikten hemen sonra sırt üstü ya da sol yanına doğru yatırmak, fazla karbonhidratlı ve yağlı mamalar da bebekte kusmayı arttırabilir. Fazla besleme, bebeğin mamaya karşı alerji geliştirmesi ya da pütürlü gıdalara karşı bebeğin öğürme refleksi de kusmalara neden olabilir.
Küçük geri çıkarmalar her bebekte sıklıkla görülür ve bebekte su kaybına neden olmadığından önemli değildir. Kusmaları geri çıkarmalardan ayırmak için dikkat etmeniz gereken bazı noktalar da şunlardır: Kustuğu süt sadece yemek borusuna gitmiş ve geri gelmişse çok fazla şekil değiştirmemiştir. Ancak mama mideye girmiş ve oradan geri çıkmışsa şekli ve kokusu değişmiştir.
Kulak ve boğaz enfeksiyonlarının, boğmacanın, besin zehirlenmelerinin de kusmaya neden olduğunu ve idrar yolu enfeksiyonlarının kusma ile başladığını unutmayın! Uzun süren ve başka hastalık belirtileri ile birlikte seyreden kusmalar da bir uzmana başvurmanızda fayda var.
BUNLARA DİKKAT!
* Bebeğiniz bir aylıktan küçük ve bir kereden fazla kusmuşsa
* İshalse
* Kusmuğu kötü kokulu, kahverengi ya da kanlıysa
* Halsizse ve uyandırmakta güçlük çekiyorsanız
* Çok huysuzsa
* Havale geçiriyorsa
* Sıvı gıdaları midesinde tutamıyor ve 12 saatten fazla kusuyorsa
* Kustuktan sonra solunum problemleri yaşıyorsa
* Kısa süre önce kafasını bir yere vurduysa yada yaralandıysa
* Ateşi 38.5 derecenin üstündeyse
* Karın ağrısı ve karnında şişlik varsa
* Dehidratasyon belirtileri gösteriyorsa
Bu durumlardan biri ya da birkaçını birlikte yaşadıysa, hemen doktorunuza başvurun.
İSHALYeni doğan bebeğin çok kaka yapması (günde 6-7 kez) kıvamı iyi ise normal kabul edilir. Daha sonra bu sayı günde 2-3’e düşecektir. Anne sütü ile beslenen bebekler daha fazla kaka yaparken, mama ile beslenen bebekler de bu sayı azalır. İshal 0-5 yaş arası çocuklarda sık rastlanan bir sorundur. Kakası her zamankinden daha yumuşak, sulu ve çoktur.
İSHALİN NEDENLERİ
• Bebeğin bazı gıdalara karşı hassasiyet göstermesi
• Fazla meyve suyu, meyve ya da ishal yapıcı bazı besinlerin tüketilmesi
• Bebeğin antibiyotik tedavisi görmesi
• Dengesiz beslenme
• Sağlık kurallanna dikkat edilmemesi
• Yaşadığı enfeksiyonal bir hastalık
Enfeksiyonlar, ishale yol açan nedenlerin başında gelir. İçme ve kullanma suyunun temiz olmaması, hijyenik olmayan koşullar, yemeklerin ve mamaların hazırlanmasında temizlik kurallarına dikkat edilmemesi, bebeğe bakan kişilerin temizlik kurallarına dikkat etmemeleri ishale davetiye çıkaran önemli etkenlerdir.
Bebek sulu, açık yeşil renkte, sümüksü ve kokulu kaka yapıyorsa, ateşi yüksekse ve kusuyorsa, hızlı soluk alıp veriyor, huzursuz veya halsiz görünüyorsa geçirdiği bir hastalıktan dolayı ishaldir. Bu hastalığın tedavi edilmesi ile ishal de ortadan kalkacaktır. Virüs veya bakteri kaynaklı ya da besin zehirlenmesinden dolayı oluşan ishal, hastalığın teşhisi yapılarak gerekli tedavi uygulandıktan sonra düzelir. Tedavi sürecinde bebekte oluşan su kaybı için sıvı alımına dikkat edilmesi, vücudun su-şeker-tuz dengesinin korunmasına dikkat edilmelidir. Bu nedenle doktorunuz su kaybına karşı bir çözelti verecektir.
İSHALE KARŞI ANNE SÜTÜ!
Anne sütü ishalin gelişmesini önleyen en etkili koruma yöntemidir. Anne sütü ile beslenen bebeğin bağırsakta mikroplarla temas riski çok azdır. Anne sütü ayrıca bebeğin bağışıklığını artırır ve uygun bağırsak florasının devamını sağlayan faktörler içerir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde genelde ağır ishal görülmez ve anne sütü almaya devam eden ishalli bebekte ağır su kaybı yaşanma olasılığı azdır.
ROTA VİRÜS İSHAL NEDENİ
İshal yapan virüsler içinde rota virüsler ön plandadır. Gelişmekte olan ülkelerde 0-2 yaş arası bebeklerde görülen akut ishallerin en yaygın nedeni bu virüslerdir.
İshal tedavisinde sıvı kaybını önlemek esas alınır. Beslenmenin kesilmemesi ve 2-7 gün içinde iyileşme beklenmektedir. Antibiyotik tedavisi, beklenen süre içinde geçmeyen ishaller için gerekli testlerden sonra uygulanır.
KABIZLIK
Sert, şekilli, zor ve bazen kanlı kaka yapmak olarak tanımlanan kabızlık, kalın bağırsağın sonundaki kasların sertleşerek kakanın normal geçişini önlemesi sonucu oluşur. Kaka bağırsakta ne kadar uzun süre kalırsa, o kadar kurur ve vücuttan atılması zorlaşır. Kaka sert ve kuru olduğu için kalın bağırsağın son kısmından geçerken yırtılma ve çatlaklara neden olur. Bebeklerde ve çocuklarda kasılmalara neden olmasının sebebi de budur. Bu süreçteki acıyı yaşamak istemeyen çocuk kakasını tutar. Bu da kakanın içeride daha çok kurumasına ve büyümesine neden olur. Kabızlık böylece daha da kötüleşir. 3-4 günden fazla süren, kanlı kabızlıkta doktora gidilmelidir.
Mama ile beslenen bebekler anne sütü alan bebeklerden daha sık kabız olur. Yine neden mamaların içeriğindeki inek sütü proteinleridir. Bebek maması seçerken prebiyotik lifli mamalar tercih edilmelidir.
KABIZLIĞIN NEDENLERİ
• Yetersiz ve dengesiz beslenme
• İlaç kullanımı
• Metabolik ve nörolojik bozukluk
• Anne sütü yerine hazır mama kullanımı
Bebeğin bağırsak bölgesine masaj yapmak, katı gıdalara geçmişse posalı yiyecekleri tercih etmek faydalı olur. Muz, patates, pirinç lapası gibi gıdalar yerine posalı meyveler, kaynatılıp ılıtılmış su ile karıştırılan meyve suları bebeğe verilmelidir. 1 yaşına kadar bebeklere inek sütü verilmemesi tavsiye edilir.
Bebeğin sindirim sistemindeki sorunlara karşı en yararlı önlemlerden biri de harekettir. Çocuğu rahatlatan hareketler (sırt üstü yatırarak ayaklarını karnına doğru görürüp getirmek, bisiklet hareketleri vb.) çocuğun bağırsak hareketlerini düzenler ve kakasını daha rahat yapmasına yardımcı olur.
