Borçlar Hukuku Genel Hükümleri

[THESECRET]

borçlar hukuku,borçlar hukuku genel hükümleri,borçlar hukuku genel hükümleri nelerdir,borçlar hukuku genel hükümleri hakkında bilgiler

§ 1. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU, SİSTEMİ VE KAYNAKLARI 1
I. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU VE ÖNEMİ 1
II. TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABULÜ, SİSTEM VE TEKNİĞİ 5
1) Türk Borçlar Kanununun kabulü 5
2) Türk Borçlar Kanununun sistemi 5
3) Türk Borçlar Kanununun tekniği 8
III. TÜRK BORÇLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI 8
1) Yazılı kaynaklar (Aslî kaynaklar) 8
2) Yazılı olmayan kaynaklar (Yardımcı kaynaklar) 9

§ 2. BORÇLAR HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ 11
I. BORÇLAR HUKUKUNUN MEDENÎ HUKUK İLE İLİŞKİSİ 11
1) Genel bilgi 11
2) Türk Borçlar Kanununun genel hükümlerinin medenî hukuka uygulanması 12
3) Medenî hukukun genel hükümlerinin borçlar hukukuna uygulanması 13
II. BORÇLAR HUKUKUNUN TİCARET HUKUKU İLE İLİŞKİSİ 13
III. BORÇLAR HUKUKUNUN ANAYASA HUKUKU İLE İLİŞKİSİ 14
§ 3. BORÇLAR HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER 16
I. İRADE ÖZERKLİĞİ İLKESİ 16
1) Sözleşme özgürlüğü ilkesi 16
2) Eşitlik ilkesi 17
3) Şekil özgürlüğü ilkesi 18
II. NİSPÎLİK İLKESİ 18
III. DÜRÜSTLÜK İLKESİ 18
IV. KUSURLU SORUMLULUK İLKESİ 19
V. ÜÇÜNCÜ KİŞİ ALEYHİNE BORÇ KURULAMAMASI İLKESİ 19
VI. SÖZLEŞMELERDE KARŞILIKLILIK (İVAZLILIK) İLKESİ 20
VII. BORÇLUNUN YERLEŞİM YERİNDE İFA İLKESİ 20

BİRİNCİ BÖLÜM
BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI


§ 4. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMLARI 21
I. GENEL OLARAK 21
II. BORÇ KAVRAMI (SCHULD, OBLIGATION) 21
III. BORÇ İLİŞKİSİ (SCHULDVERHÄLTNIS) 22
IV. BORÇ İLE BORÇ İLİŞKİSİ ARASINDAKİ FARKLAR 24
1) Doğum anı yönünden farklar 24
2) Kapsam yönünden farklar 24
3) Devir yönünden farklar 25
4) Sona erme yönünden farklar 25
§ 5. BORÇ İLİŞKİSİNİN İÇERDİĞİ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER 27
I. GENEL OLARAK 27
II. BORÇ İLİŞKİSİNİN İÇERDİĞİ HAKLAR 28
1) Borç ilişkisinin içerdiği aslî haklar 28
2) Borç ilişkisinin içerdiği yan haklar 29
III. BORÇ İLİŞKİSİNİN İÇERDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER 29
1) Genel olarak 29
a) Sözleşmeden doğan ilk yükümlülükler-ikincil yükümlülükler 30
b) Edim yükümlülükleri- yan yükümlülükler 31
aa) Aslî edim yükümlülüğü - Yan edim yükümlülüğü 31
1/a) Aslî edim yükümlülüğü (Hauptleistungspflicht) 31
1 /b) Yan edim yükümlülükleri (Nebenleistungspflichten) 32
1/aa) Kavram 32
1 /bb) Yan edim yükümlülüklerinin doğuş kaynakları 34
1/aaa) Kanundan doğan yan edim yükümlülükleri 34
1 /bbb) Sözleşmeden doğan yan edim yükümlülükleri 36
1 /ccc) Dürüstlük kuralından doğan yan edim yükümlülükleri 37
bb) Yan yükümlülükler (Nebenpflichten) 37
c) Edim yükümlülükleri - Koruma yükümlülükleri
(Leistungspflichten-Schutzpflichten) 39
3) Edim yükümlülüklerinden bağımsız borç ilişkileri
(Schuldverhaeltnisse ohne Leistungspflicht) 42
4) Yükümlülük içermeyen davranışKülfet (Obliegenheit) 45

§ 6. HAK KAVRAMI, HAKLARIN ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLE ALACAK HAKKI 46
I. HAK KAVRAMI 46
II. HAKLARIN ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLE YARARLANMA HAKLARI-
DÜZENLEME HAKLARI 47
III. YARARLANMA HAKLARININ ÇEŞİTLERİ 47
1) Genel bilgi 47
2) Alacak hakkı (Forderungsrecht) 48
a) Genel olarak 48
b) Alacak hakkının hukukî niteliği 48
aa) Alacak hakkı bir yararlanma hakkıdır 49
bb) Alacak hakkı bir malvarlığı hakkıdır 51
cc) Alacak hakkı nispî bir haktır 52
1/a) Genel olarak 52
1/b) Alacak hakkının (borç ilişkisinin) nispî niteliğinden
doğan sonuçlar 53
1/bb) Alacak hakkı (borç ilişkisi) yalnız borçlu tarafından
ihlâl edilebilir 54
1/cc) Alacak hakkının (borç ilişkisinin) borçlu tarafından
ihlâl edilmesinden üçüncü kişiler hiç bir hak elde
edemezler 55
1/dd) Alacak hakkı, maddî edimlerde alacaklıya, şey üzerinde dolaylı bir yetki verir 55
1/ee) Alacak hakkının (borç ilişkisinin) nispîliği,
borçlunun iflâsı halinde de görülür 56
dd) Alacak hakkının sayısı, içeriği belirli tip ve konularla
sınırlı değildir 56
ee) Alacak hakkı geçici bir haktır 56
c) Bir hakkın nispî hak olarak kabulü bir hukuk politikası sorunudur 57
d) Kuvvetlendirilmiş kişisel haklar-Eşyaya bağlı borçlar 57
e) Nispîlik ilkesinin istisnaları 59
IV. DÜZENLEME HAKLARI (TÂLÎ HAKLAR, İKİNCİL HAKLAR) 60
1) Yenilik doğuran haklar (İnşaî haklar = Gestaltungsrechte) 61
a) Kavram 61
b) Çeşitleri 62
aa) Doğuş nedenlerine göre 62
bb) Kişiye veya başka bir hakka bağlı olup olmamalarına göre 62
cc) Üçüncü kişilerin hukukî alanını etkileyip etkilememesine göre 62
dd) İçeriklerine göre 63
1/a) Kurucu yenilik doğuran haklar 63
1/b) Değiştirici yenilik doğuran haklar 64
1/c) Bozucu yenilik doğuran haklar 64
ee) Hakkın doğurduğu sonuçlara göre 65
1/a) Özel yenilik doğuran haklar 65
1/b) Yenilik doğuran dava hakları 65
c) Yenilik doğuran hakları kullanma şekli 66
d) Yenilik doğuran hakların özellikleri 67
aa) Yenilik doğuran haklar, bir defa kullanılmakla tükenen,
sona eren haklardır 67
bb) Yenilik doğuran haklar, alacak hakkı olmadıkları, dolayısıyla
bir edimi kapsamadıkları için ilke olarak zamanaşımına bağlı olmayıp,
hak düşürücü süreye tâbidirler 67
cc) Yenilik doğuran haklardan, kullanıldıktan sonra dönmek
(bunları geri almak) mümkün değildir 68
dd) Yenilik doğuran haklar şarta bağlanamaz 69
ee) Yenilik doğuran haklar, dürüstlük kurallarına uygun olarak kullanılmalıdır 69
ff) Yenilik doğuran haklar devredilebilen haklardandır 69
e) Yenilik doğuran hakların sona ermesi 70
2) Yönetim veya temsil hakları (Yetki hakları-kudret yetkileri) 70
3) Def’i hakları (karşı haklar) 71
a) Kavram 71
b) Def’i hakkının çeşitleri 73
aa) Kesin (sürekli) def’iler 73
bb) Geciktirici def’iler 73
cc) Bağımsız def’iler 74
dd) Bağımlı def’iler 74
ee) Tam def’iler 74
ff) Tam olmayan def’iler (kısmî def’iler) 74
c) Kullanma şekli 74
d) İtiraz 75
aa) Kavram 75
bb) Def’i ve itiraz arasındaki farklar 75
1/a) Def’i bir haktır, itiraz ise bir olaydır 75
1/b) İtiraz, hâkim tarafından re’sen (kendiliğinden)
gözönünde tutulur 76
1/c) Def’i, bir hak olduğu için sadece hak sahibi tarafından
ileri sürülebilir 76
1/d) İtiraz, hakkın doğmadığını veya sona erdiğini ifade eder. 76

§ 7. ALACAK VE TALEP KAVRAMLARI 77
I. GENEL OLARAK 77
II. KONULARI YÖNÜNDEN 78
III. DOĞUŞ ANLARI YÖNÜNDEN 80
IV. KAPSADIKLARI YETKİLER YÖNÜNDEN 81
1) İcra yoluyla takip yetkisi 81
2) Tazminat isteme hakkı 81
3) Yenilik doğuran haklar 81
4) Def’i hakları 82
5) Tasarruf yetkisi 82
6) Yan haklar 82
§ 8. BORÇ VE SORUMLULUK 83
I. GENEL OLARAK 83
II. SORUMLULUK KAVRAMININ DİĞER ANLAMLARI 83
III. SORUMLULUĞA HAKİM OLAN İLKELER 84
1) Bireysel sorumluluk ilkesi 84
2) Aynî sorumluluk ilkesi 84
3) Tam sorumluluk ilkesi 85
4) Kıymet itibariyle sorumluluk ilkesi 85
IV. SORUMLULUK TÜRLERİ 85
1) Şahıs ile sorumluluk 85
2) Malvarlığı ile sorumluluk 85
a) Sınırsız malvarlığı sorumluluğu (Tam sorumluluk) 86
b) Sınırlı malvarlığı sorumluluğu 86
aa) Konu itibariyle sınırlı malvarlığı sorumluluğu 86
bb) Miktar itibariyle sınırlı malvarlığı sorumluluğu 87

§ 9. EKSİK (TABİÎ) BORÇLAR 88
I. KAVRAM 88
II. EKSİK BORÇLARIN ÖZELLİKLERİ 88
III. EKSİK BORÇLARIN ÇEŞİTLERİ 89
1) Doğuştan eksik borçlar 89
a) Kumar ve bahisten doğan borçlar 89
b) Evlenme simsarlığından doğan ücret borçları 90
c) Ahlâkî ödevlerden doğan borçlar 91
d) Malikin, iyiniyetli zilyet karşısındaki borcu 92
e) Sözleşmeden doğan eksik borçlar 93
2) Geçici eksik borçlar 93
3) Sonradan eksik borçlar 94
a) Zamanaşımına uğramış borçlar 94
b) Konkordato dışında kalan borç 95

§ 10. BORCUN KONUSU EDİM 96
I. EDİM KAVRAMI (LEISTUNGSBEGRIFF) 96
II. EDİM FİİLİ-EDİM SONUCU 96
III. BORCUN KONUSU DIŞINDAKİ EDİMLER 98
IV. EDİM İLE KAZANDIRMA ARASINDAKİ İLİŞKİ 98
V. EDİMİN UNSUR VE ŞARTLARI 99
1. Edim, hukuken korunan bir menfaat olmalıdır 99
2. Edim imkânsız olmamalıdır 99
3. Edim emredici hukuka aykırı olmamalıdır 100
4. Edim genel ahlâka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı olmamalıdır
(TBK. m. 27/I) 100
5. Edim belirli veya belirlenebilir olmalıdır 100
VI. EDİMİN ÇEŞİTLERİ 101
1. Konularına göre edim çeşitleri 101
a) Yapma ve yapmama (kaçınma) edimleri 101
aa) Olumlu edim (verme ve yapma edimleri) 102
bb) Olumsuz edim (yapmama ve katlanma edimleri) 102
1 /a) Yapmama edimi 103
1 /b) Katlanma edimi 104
b) Kişisel edim-maddî edim 105
aa) Kişisel edim (işgörme edimi) 105
bb) Maddî edim (eşyaya ilişkin edim) 106
2. Sürelerine göre edim çeşitleri 107
a) Sürekli edimler 107
b) Anî (bir defalık) edimler 108
c) Dönemli edimler 108
3. Bölünmelerine göre edim çeşitleri 109
a) Bölünebilen edimler 109
b) Bölünemeyen edimler 109
4. Doğurdukları sonuçların türüne göre edim çeşitleri 109
a) Fiilî edim 109
b) Hukukî edim 110
c) Fiilî ve hukukî edimler 110
5. Bir ferde veya bir topluluğa yapılan edimler 110
a) Ferde yapılan edim 110
b) Bir topluluğa yapılan edim 110
VII. PARÇA VE CİNS BORÇLARI (STÜCKSCHULD-GATTUNGSSCHULD) 110
VIII. SEÇİMLİK BORÇ (WAHLSCHULD 112

İKİNCİ BÖLÜM
BORÇ İLİŞKİSİNİN DOĞUMU


§ 11. BORÇ İLİŞKİLERİNİN KAYNAKLARI 115

Birinci Kısım
HUKUKÎ İŞLEMDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ


§ 12. HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI 119
I. HUKUKÎ İŞLEMİN TARİFİ 119
II. HUKUKÎ İŞLEMİN UNSURLARI 120
1. Hukukî işlemin kurucu unsurları 120
a) İrade açıklaması (Willensäusserung) 120
b) İrade açıklamasına eklenmesi gereken diğer kurucu unsurlar 121
2. Hukukî işlemin geçerlilik unsurları (Gültigkeitsvoraussetzungen) 122
3. Hukukî işlemin etkinlik unsurları (Wirksamkeitsvoraussetzungen) 123
III. HUKUKÎ İŞLEMİN SONUÇLARI 124
IV. HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI, SOYUT BİR KAVRAMDIR 125

§ 13. İRADE AÇIKLAMASI 127
I. İRADE AÇIKLAMASININ TANIMI 127
1. İrade açıklaması kavramı 127
2. İrade açıklamasının türleri 127
II. İRADE BEYANININ UNSURLARI 128
1. İrade unsuru (Sübjektif unsur) 128
a) Fiil iradesi (Handlungswille) 128
b) İşlem iradesi (Geschaeftswille) 129
c) Beyan iradesi (Bildirme iradesi = Erklärungswille) 130
2. Beyan unsuru (Objektif unsur) 132
III. İRADE BEYANININ ÇEŞİTLERİ 133
1. Kullanılan araca göre beyan çeşitleri 133
a) Doğrudan doğruya irade beyanı 133
b) Dolaylı irade beyanı 133
2. Açık veya örtülü olmalarına göre beyan çeşitleri 134
a) Açık irade beyanları 134
b) Örtülü irade beyanları 135
3. Yazılı ve sözlü olmalarına göre beyan çeşitleri 139
4. Muhataba varması gerekip gerekmemesine göre beyan çeşitleri 140
a) İradenin beyan edilmesi ve irade beyanının varması
(Abgabe und Zugang der Willenserklärung) 140
b) Varması gerekmeyen irade beyanları 140
c) Varması gerekli irade beyanları 141


§ 14. İRADE BEYANLARININ YORUMU 147
I. YORUM KAVRAMI 147
II. YORUM TEORİLERİ 149
1. İrade teorisi (Willenstheorie) 149
2. Beyan teorisi (Erklaerungstheorie) 150
3. Güven teorisi (Vertrauenstheorie) 152
a) Genel bilgi 152
b) Klâsik güven teorisi 153
c) Yeni güven teorisi 153
aa) Genel bilgi 153
bb) Yeni güven teorisinin esasları 154


§ 15. HUKUKÎ İŞLEMLERİN DİĞER HUKUKİ FİİLLERDEN AYRILMASI 159
I. HUKUKÎ OLAYLAR 159
II. HUKUKÎ FİİLLER 159
1. Hukuka aykırı fiiller 160
2. Hukuka uygun fiiller (Dar anlamda hukukî fiiller) 160
a) İrade açıklamaları 160
aa) Hukukî işlemler 160
bb) Hukukî işlem benzeri fiiller 161
cc) Maddî fiiller 162
b) Tasavvur (bilgi) açıklamaları (Vorstellungsäusserungen) 163
c) Duygu açıklamaları 163

§ 16. HUKUKÎ İŞLEMLERİN ÇEŞİTLERİ 164
I. HUKUKÎ İŞLEM İLE DÜZENLENEN HUKUKÎ İLİŞKİNİN
İÇERİĞİNE GÖRE 164
II. HUKUKÎ İŞLEME KATILANLARIN SAYISINA GÖRE 165
1. Tek taraflı hukuki işlemler 165
2. İki veya çok taraflı hukuki işlemler 166
a) Genel olarak sözleşme ve karar 166
b) Sözleşme ile karar arasındaki ilişkiler 167
III. İVAZLI İVAZSIZ OLMALARINA GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER 168
IV. HUKUKÎ SONUÇLARINI MEYDANA GETİRDİKLERİ ANA GÖRE
HUKUKÎ İŞLEMLER 169
1. Ölüme bağlı tasarruflar 169
2. Sağlararası hukukî işlemler 170
V. MALVARLIĞINA YAPTIKLARI ETKİLERE GÖRE
HUKUKÎ İŞLEM ÇEŞİTLERİ 170
1. Borçlandırıcı işlem 171
2. Tasarruf işlemi 173
a) Kavram 173
b) Tasarruf işleminin türleri 177
3. Borçlandırıcı işlem ile tasarruf işlemi arasındaki farklar 178
a) Genel olarak 178
b) Tasarruf yetkisi 178
c) Öncelik ilkesi 179
d) Belirlilik ilkesi ile açıklık ilkesi 179
VI. SEBEBE BAĞLI OLUP OLMAMALARINA GÖRE
HUKUKÎ İŞLEM ÇEŞİTLERİ 179
§ 17. KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI 181
I. KAZANDIRMA 181
1. Genel bilgi 181
2. Kazandırma çeşitleri 182
a) Tasarruf işlemi ile yapılan kazandırmalar 182
b) Borçlandırıcı işlem ile yapılan kazandırmalar 182
c) Maddî fiiller ile yapılan kazandırmalar 182
II. KAZANDIRMANIN (KAZANDIRICI İŞLEMİN) SEBEBİ 183
1. İfa sebebi (causa solvendi) 184
2. Alacak sebebi (causa credendi) 184
a) İade alacağına sahip olma amacı 184
b) Rücu alacağına sahip olma amacı 185
c) Bir karşı edim alacağına sahip olma amacı 185
3. Bağışlama sebebi (causa donandi) 185
4. Teminat sebebi 185
5. Karma sebepler 185
III. KAZANDIRICI İŞLEMİN SEBEBE BAĞLILIĞI SORUNU 186
IV. BORÇ SÖZLEŞMELERİNDE HUKUKÎ SEBEP ÖZELLİKLE
SOYUT BORÇ TANIMASI 190
1. Kavram 190
2. Soyut borç sözleşmelerinin çeşitleri 192
3. Soyut borç tanımasının şartları 193
a) Bir sözleşme bulunmalıdır 193
b) Sözleşmenin geçerliliği herhangi bir şekle tâbi değildir 193
c) Sözleşmede borç tanımasının sebebi gösterilmemelidir 194
4. Soyut borç sözleşmelerinin hukuki niteliği ve sonuçları 194
5. İspat sorunu 198

§ 18. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR 199
I. GENEL OLARAK SÖZLEŞME KAVRAMI 199
1. Sözleşme, bir hukukî işlemdir 200
a) Sözleşmenin kurucu unsurları (Tatbestand des Vertrages) 200
b) Sözleşmenin hukukî sonuçları 202
aa) Sözleşmenin kurucu sonucu 202
bb) Sözleşmenin bağlayıcı sonucu 202
2. Sözleşme, bir hukukî ilişkidir 203
II. AKİT, SÖZLEŞME, BAĞIT VE MUKAVELE KAVRAMLARI 203
III. SÖZLEŞME TÜRLERİ 204
1. Hukuki sonuçlarına göre sözleşme türleri 204
a) Borç sözleşmeleri (borçlandırıcı sözleşmeler) 204
b) Tasarruf sözleşmeleri 204
c) Statü sözleşmeleri 204
2. Bağımsız olup olmamalarına göre sözleşme türleri 204
3. Hukuk alanlarına göre sözleşme türleri 205
a) Kişiler hukukuna giren sözleşmeler 205
b) Aile hukukuna giren sözleşmeler 205
c) Miras hukukuna giren sözleşmeler 205
d) Eşya hukukuna giren sözleşmeler 205
e) Borçlar hukukuna giren sözleşmeler 205
4. Borç sözleşmeleri (Borçlandırıcı sözleşmeler) 206
a) Genel bilgi 206
b) Borç sözleşmelerinin türleri 206
aa) Kanunla düzenlenmiş olup olmamalarına göre 206
1 /a) İsimli sözleşmeler (Nominatverträge) 207
1 /b) İsimsiz sözleşmeler (Innominatverträge) 207
bb) Edim ilişkisine gore borç sözleşmelerinin türleri 210
1/a) Bir tarafa borç yükleyen sözleşmeler (einseitige Verträge) 210
1/b) İki tarafa borç yükleyen sözleşmeler 210
1/aa) Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler 211
1 /bb) Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler 211
1/cc) Çok taraflı sözleşmeler 212
cc) Zaman yönünden sözleşme türleri 213
1 /a) Ani sözleşmeler 213
1 /b) Dönemli sözleşmeler 213
1/c) Sürekli sözleşmeler 213
dd) Özel sözleşme türleri 213
1 /a) Çerçeve sözleşmeler 213
1 /b) Üçüncü kişi yararına sözleşmeler 214
1 /c) Katılmalı ( iltihakî) sözleşmeler 214
1 /d) Genel İşlem Koşullarını İçeren Sözleşmeler 214
1/aa) Genel İşlem Koşulları Kavramı 214
1/bb) Genel İşlem Koşullarının Fonksiyonları 215
1/aaa) Genel işlem koşulları, bu tür sözleşmelerde
her şeyden once standardizasyon ve
rasyonalizasyon sağlar 215
1/bbb) Genel işlem koşulları ayrıca zaman yönünden
sözleşmelerin çabuk yapılmasını sağlar 215
1/ccc) Genel işlem koşullarını gerekli kılan diğer bir
sebep de kanunlardaki düzenleme eksiklik ve
boşluklarıdır 216
1/cc) Genel İşlem Koşulları Karşısında
Klasik Sözleşme Görüşü 216
1/dd) Genel İşlem Koşullarının Hukuki Niteliği 218
1/ee) Genel İşlem Koşullarının Unsurları 218
1/aaa) Genel işlem koşulları, ileride çok sayıda
benzer sözleşmede kullanılmak amacıyla
hazırlanmalıdır 218
1/bbb) Genel işlem koşulları, sözleşmenin yalnız bir
tarafınca önceden tek yanlı hazırlanıp karşı tarafa sunulmalıdır 219
1/ccc) Genel işlem koşulları soyut ve genel nitelikte
hazırlanan hükümlerdir 219
1/ddd) Genel işlem koşulları, taraflar arasında kurulan sözleşmenin kapsamı içinde yer alan genel
hükümler arasında bulunurlar 220
1/ff) Genel İşlem Koşullarının Denetimi 220
1/aaa) Genel işlem koşullarının uygulama (yürürlük) denetimi 220
1/bbb) İçerik denetimi 222
1/ccc) Yorum denetimi 222
1/e) Rızaî sözleşmeler- Real sözleşmeler 223
1 /aa) Rızaî sözleşmeler (Konsensualverträge) 223
1/bb) Real sözleşmeler (Realverträge) 223
1 /f) Görüşmeli sözleşmeler 223
1 /g) İnançlı sözleşmeler 224
ee) Elden sözleşmeler (elden işlemler = Handgeschaefte) -
Borç sözleşmeleri 223
ff) Şekle bağlı sözleşmeler - Şekle bağlı olmayan sözleşmeler 225
1 /a) Şekle bağlı sözleşmeler 225
1 /b) Şekle bağlı olmayan sözleşmeler 225
gg) İvazlı sözleşmeler - İvazsız sözleşmeler 225
hh) Kesin sözleşmeler - Tesadüfî (bahta bağlı) sözleşmeler 226

§ 19. SÖZLEŞMENİN KURULMASI (SÖZLEŞMENİN MEYDANA GELMESİ) 227
I. GENEL OLARAK 227
II. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI 227
III. İRADE BEYANLARININ BİRBİRİNE UYGUNLUĞU 229
1. Uygunluk (Uyuşma, Anlaşma, Konsens) kavramı 229
2. Uygunluğun kapsamı 233
a) Genel bilgi 233
b) Sözleşmenin esaslı noktaları 234
aa) Objektif esaslı noktalar 234
bb) Sübjektif esaslı noktalar 235
c) Sözleşmenin yan (ikinci derecedeki - tâlî) noktaları 237
3. Uyuşmazlık (Anlaşmazlık, Dissens) 239
a) Kavram 239
b) Uyuşmazlık türleri 239
aa) Açık uyuşmazlık (offener Dissens) 239
bb) Gizli uyuşmazlık (versteckter Dissens) 240
IV. İRADE AÇIKLAMALARININ KARŞILIKLI OLMASI 243
1. Kavram 243
a) Öneri (Antrag, Offerte)
aa) Tanımı ve hukukî niteliği 243
bb) Önerinin özellikleri 244
1/a) Öneri, karşı tarafa varmalıdır 244
l/b) Öneri, sözleşmenin objektif ve sübjektif yönden esaslı
bütün noktalarını kapsamalıdır 245
1/c) Öneri, hukukî sebebi içermelidir 245
1/d) Öneren önerisinde ciddi ve önerisiyle bağlanmak niyetinde olmalıdır 246
cc) Önerinin şekli 246
dd) Öneri ve öneriye çağırma 246
ee) Önerinin hüküm ve sonuçları 250
1 /a) Öneri sahibinin önerisiyle bağlı olması 250
1 /b) Bağlılık süresi 250
1 /aa) Süreli öneri 250
1/bb) Süresiz öneri 252
1/aaa) Hazır olanlar arasındaki süresiz öneri 252
1/bbb) Hazır olmayanlar arasındaki süresiz öneri 252
ff) Önerinin reddi 254
b) Kabul 254
aa) Kavram 254
bb) Açık ve örtülü kabul beyanı 255
cc) Kabulün tâbi olduğu şekil 258
dd) Kabulün hüküm ve sonuçları 258
c) Öneri ve kabulün geri alınması 259
d) Önerenin veya kabul edenin (muhatabın) ölmesi, ehliyetini kaybetmesi 260
V. SÖZLEŞMENİN KURULDUĞU AN 261
1. Sözleşmenin kurulduğu anı açıklayan teoriler 261
a) Açıklama teorisi 261
b) Gönderme teorisi 261
c) Varma teorisi 261
d) Öğrenme teorisi 261
2. Türk Borçlar Kanununun kabul ettiği teori 261
a) Hazırlar arasında 261
b) Hazır olmayanlar arasında 262
VI. SÖZLEŞMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARINI DOĞURDUĞU AN 262
1) Hazırlar arasında 262
2) Hazır olmayanlar arasında 262

§ 20. SÖZLEŞMELERDE ŞEKİL 264
I. TANIM VE AMAÇ 264
1. Tanımı 264
2. Amaç 264
II. ŞEKLİN FAYDA VE SAKINCALARI 264
1. Şeklin faydaları 264
a) Şekil, sözleşmeye kesinlik sağlar 265
b) Şekil, sözleşmeye açıklık sağlar 265
c) Şekil koşulu, ispat güvenlik ve kolaylığı sağlar 265
d) Şekil, tarafları düşünmeye sevkeder 265
e) Şekil, açıklık ve güven sağlar 266
f) Şekil, sözleşmelerin yorumunu kolaylaştırır 266
2. Sakıncaları 266
III. BORÇLAR HUKUKUNUN KABUL ETTİĞİ SİSTEM 267
IV. ŞEKLİN TÜRLERİ 268
1. Amaçlarına göre şeklin türleri 268
a) Geçerlilik koşulu olarak şekil 268
aa) Kanuni şekil 268
bb) İradî şekil 269
cc) Şekil mecburiyetinin kapsamı 270
b) İspat şartı olarak şekil 271
2. Yapılış tarzına göre şeklin türleri 272
a) Yazılı şekil 272
aa) Genel bilgi 272
bb) Adî yazılı şekil 273
aaa) Metin 273
bbb) İmza 274
1/a) Genel kural 274
1/b) Temsilci veya vekilin imzası 276
1/c) Boşa (beyaza) imza 276
1/d) Kuralın (el yazısıyla imza kuralının) istisnaları 278
1/aa) Bir araçla (mekanik) imza atmak 278
1/bb) İmza atamayanların el işareti kullanması 278
1/cc) Görme engellilerin imzası 279
1/e) Güvenli elektronik imza 279
1/f) İmzanın yeri 282
b) Nitelikli yazılı şekil 283
c) Resmî şekil 283
aa) Genel bilgi 283
1/a) Noter 284
1/aa) Düzenleme yoluyla (re’sen düzenlenen) senet 284
1/bb) Onaylama yoluyla senet 285
1/b) Tapu sicil müdürü 285
1/c) Diğer resmî makamlar 286
d) Resmî sicillere tescil 286
e) İlân 286
f) Sözlü şekil 287
V. RESMİ SİCİL VE SENETLERİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 287
VI. KANUNÎ ŞEKLE BAĞLI SÖZLEŞMELERİN DEĞİŞTİRİLMESİ 287
VII. KANUNÎ ŞEKLE BAĞLI SÖZLEŞMELERİN ORTADAN KALDIRILMASI 289
VIII. ŞEKLE UYMAMANIN SONUÇLARI 289
1. Butlan görüşü 290
2. Kendine özgü geçersizlik görüşü 291
3. Yokluk görüşü 294
4. Eksik borç görüşü 294
5. Fiilî sözleşme görüşü 295
IX. ŞEKİL NOKSANLIĞIYLA SAKAT SÖZLEŞMENİN BAŞKA BİR
HUKUKÎ İŞLEME DÖNÜŞMESİ 295

§ 21. SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİ 297
I. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜGÜ VE SINIRLARI 297
1. İrade özerkliği 297
2. Sözleşme özgürlüğü 300
3. Sözleşme özgürlüğünün çeşitli anlamları 300
a) Sözleşme yapma özgürlüğü 301
b) İstisna; Sözleşme yapma mecburiyeti 301
aa) Genel bilgi 301
bb) Kanundan doğan sözleşme yapma mecburiyeti 303
1/a) Özel hukuk kökenli kanunlardan doğan sözleşme yapma mecburiyeti 303
l/b) Kamu hukuku kökenli kanunlardan doğan sözleşme yapma mecburiyeti 304
1 /aa) Kamu hizmetlerini ve bazı hayatî maddeleri
sağlamak için öngörülen sözleşme yapma mecburiyeti 304
1 /bb) Güdümlü ekonominin getirdiği sözleşme yapma mecburiyeti 306
1/cc) Fiilî tekel nedeniyle sözleşme yapma mecburiyeti veya tazminat ödeme borcu 306
cc) Hukukî işlemden doğan sözleşme yapma mecburiyeti
Sözleşme Yapma Vaadi (Önsözleşme) 307
1/a) Tanımı 307
1 /b) Önsözleşmenin şartları 311
1/aa) Önsözleşme, borçlandırıcı bir işleme,
bir borç sözleşmesine ilişkin olmalıdır 311
1 /bb) Asıl sözleşmenin konusu yeter derecede belirli veya belirlenebilir olmalıdır 311
1/cc) Önsözleşme, asıl sözleşmenin bağlı tutulduğu şekle
uygun olarak yapılmalıdır 312
1/dd) Önsözleşme, alacaklıya, borçludan borcunu yerine getirmesini isteme yetkisini vermelidir 313
1/ee) Önsözleşmenin konusu imkânsız, hukuka veya
ahlâka aykırı olmamalıdır 314
1 /c) Önsözleşmenin (Sözleşme yapma vaadinin) hüküm ve
sonuçları 314
1/aa) Önsözleşme, taraflara asıl sözleşmeyi yapma
borcu yükler 314
1/bb) Önsözleşme alacaklısı, aynen ifa yerine tazminat
davası da açabilir 315
c) Sözleşmenin diğer tarafını seçme özgürlüğü 315
d) Sözleşmeyi ortadan kaldırma veya değiştirme özgürlüğü 316
e) Şekil özgürlüğü 316
f) Sözleşmenin içeriğini düzenleme özgürlüğü
(Gestaltungsfreiheit, Inhaltsfreiheit) 316
aa) Genel ilke 316
bb) Düzenleme özgürlüğünün sınırları 317
1/a) Sözleşmenin içeriğinin hukuka aykırı olması 317
1/bb) Hukuka aykırılığın tespiti (Emredici hukuk kurallarına aykırılık) 318
1 /cc) Sözleşmelerde görülen hukuka aykırılık halleri 321
1/aaa) Hukuk düzeni, bizzat sözleşmenin yapılmasını yasaklamıştır 321
1 /bbb) Hukuk düzeni, sözleşmede üstlenilen edimi yasaklamıştır 322
1/ccc) Hukuk düzeni, taraflar arasında yapılmış olan sözleşmenin amacını yasaklamıştır 322
1 /ddd) Kanuna karşı hile 323
1/b) Sözleşmenin içeriğinin ahlâka aykırı olması 323
1/aa) Genel olarak 323
1/bb) Ahlâka aykırılık halleri 325
1/aaa) Bizzat sözleşmenin yapılması ahlâka aykırıdır 325
1/bbb) Sözleşmenin içerdiği edim ahlâka aykırıdır 325
1/ccc) Sözleşmenin amacı ahlâka aykırıdır 326
1/c) Sözleşmenin içeriğinin imkânsız olması 327
1/aa) Genel bilgi 327
1/bb) İmkânsızlığın unsurları 328
1/aaa) Edim, başlangıçtan itibaren imkânsız olmalıdır 328
1/bbb) Edim, objektif (mutlak) anlamda imkânsız
olmalıdır 329
1/ccc) Edim, sürekli olarak imkânsız olmalıdır 331
II. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN YAPTIRIMI GEÇERSİZLİK
(HÜKÜMSÜZLÜK) 331
1. Yokluk ve geçersizlik kavramları 331
a) Genel olarak 331
b) Yokluk (Sözleşmenin kurulmaması; meydana gelmemesi) 331
c) Geçersizlik (Hükümsüzlük; Ungültigkeit; Unwirksamkeit) 332
aa) Eksiklik (Eksik sözleşmeler = Unvollkommenheit, Unvollkommene Verträge) 333
bb) Butlan (bâtıl sözleşmeler = Nichtigkeit, nichtige Verträge) 333
1/a) Genel olarak butlan 333
1/b) Kısmî butlan (Teilnichtigkeit) 336
1/aa) Genel bilgi 336
1/bb) Kısmî butlanın şartları 337
1/aaa) Objektif şart 337
1 /bbb) Sübjektif şart 341
1/cc) Kısmî butlanın huküm ve sonuçları 342
cc) İptal edilebilirlik = Anfechtung, Anfechtbarkeit 343

§ 22. İRADE İLE BEYAN ARASINDA İSTENEREK MEYDANA GETİRİLEN UYGUNSUZLUK 346
I. GENEL BİLGİ 346
II. LÂTİFE BEYANI (SCHERZERKLAERUNG) 346
III. ZİHNÎ KAYIT (MENTALRESERVATION, GEHEIMER VORBEHALT) 348
IV. MUVAZAA (SCHEINGESCHÄFT, SIMULATION) 349
1. Tanım 349
2. Muvazaanın unsurları 350
a) Görünürdeki (muvazaalı) işlem (Scheingeschäft, simuliertes Geschäft) 350
b) Muvazaa anlaşması (Simulationsabrede) 351
c) Gizli işlem (Verdecktes, dissimuliertes Geschäft) 352
d) Aldatma kasdı (Täuschungsabsicht) 352
3. Muvazaanın çeşitleri 352
a) Mutlak muvazaa 353
b) Nispî muvazaa 353
aa) Genel bilgi 353
bb) Nispî muvazaanın çeşitleri 354
1/a) Sözleşmenin niteliğini değiştiren muvazaa 354
1 /b) Sözleşmenin konusunda veya şartlarında yapılan muvazaa 354
1 /c) Tarafların kimliğinde muvazaa 355
4. Muvazaanın taraflar arasındaki hüküm ve sonuçları 356
a) Görünürdeki (muvazaalı) işlemin yokluğu 356
aa) Kural 356
bb) İstisnalar 358
1/a) Alacak hakkını iyiniyetle yazılı borç tanımasına dayanarak kazanan kimse korunur 358
1/aa) Alacak, hukuken geçerli bir şekilde kazanılmış
olmalıdır 359
1/bb) Alacak, yazılı bir borç tanımasına güvenilerek
kazanılmış olmalıdır 359
1/cc) Alacak, iyiniyetle kazanılmış olmalıdır 360
1 /b) Tapu sicilindeki kayda iyiniyetle güvenerek
aynî hak kazanan kimse korunur 361
1/c) Dürüstlük kuralı 361
b) Gizli işlemin hüküm ve sonuçları 361
5. Muvazaanın ispatı 363
a) Üçüncü kişiler yönünden 363
b) Taraflar yönünden 364
6. Tek taraflı hukukî işlemlerde muvazaa 364
7. Muvazaanın mümkün olmadığı işlemler 365
8. Muvazaanın benzer bazı işlemlerden farkı 365
a) İnançlı işlemden farkı 365
aa) Genel bilgi 365
bb) Unsurları 366
1/a) İnanç anlaşması 366
1 /b) Devir işlemi 367
cc) İnançlı işlemin hüküm ve sonuçları 368
b) Namı müsteardan farkı 370
c) Kanuna karşı hile 372
aa) Genel bilgi 372
bb) Kanuna karşı hilenin unsurları 373
1/a) Bir işlemin yapılması emredici bir hukuk kuralıyla yasaklanmalıdır 373
1 /b) Kanunun izin verdiği başka bir işlem yapılmalıdır 373
1/c) Tarafların yaptıkları işlem, yasaklanan işlemin
doğuracağı sonucu meydana getirmeye elverişli olmalıdır 373
cc) Kanuna karşı hilenin sonuçları 373
dd) Kanuna karşı hilenin muvazaadan farkı 374
§ 23. İRADE BOZUKLUĞU (WILLENSMÄNGEL) 375
I. GENEL BİLGİ 375
II. İRADE BOZUKLUĞUNUN ÇEŞİTLERİ
(OLUŞUM BOZUKLUĞU- BEYAN BOZUKLUĞU) 377
III. İRADEYİ BOZAN SEBEPLER 377
1. Yanılma (Irrtum) 377
a) Kavram ve tanım 377
b) Yanılmanın çeşitleri 378
aa) Genel bilgi 378
bb) Saik yanılması - beyan yanılması 379
1/a) Saik yanılması 379
1 /aa) Genel bilgi 379
1/bb) Saik yanılmasının sonuçları 381
1 /b) Beyan yanılması 381
1 /aa) Beyan fiilinde yanılma 381
1 /bb) Beyan içeriğinde yanılma 382
cc) Esaslı yanılma - Esaslı olmayan yanılma 382
1/a) Sözleşmenin niteliğinde yanılma 384
1/b) Sözleşmenin konusunda yanılma 384
1/c) Karşı tarafın kimliğinde yanılma (TBK. m. 31/I, bent 3) 385
1/d) Karşı tarafın niteliklerinde yanılma (TBK. m. 31/I, bent 4) 385
1/e) Edim veya karşı edimin miktarında yanılma 385
1/e) Temel yanılması (Nitelikli saik yanılması)
Grundlagenirrtum) 386
1/aa) Genel olarak 386
1/bb) Temel yanılmasının huıkukî niteliği
1/cc) Temel yanılmasının unsurları 388
1/aaa) Saik yanılması 388
1/bbb) Sübjektif unsur 388
1/ccc) Objektif unsur 389
1/ddd) Bilinebilirlik unsuru 389
1/ee) Uygulama halleri 390
dd) Aracının yanılması (Yanlış iletme) 393
c) Yanılmanın dürüstlük kuralına aykırı olarak ileri sürülememesi 393
d) Yanılma sebebiyle sözleşmenin iptali halinde yanılanın
tazminat ödeme borcu 394
aa) Genel bilgi 394
bb) Karşı tarafa ödenecek tazminatın şartları 394
1/a) Yanılan, yanılmasında kusurlu olmalıdır 394
l/b) Karşı taraf, yanılanın yanıldığını bilmemeli veya
bilecek durumda olmamalıdır 395
1/c) Ödenecek zarar, kural olarak menfî zarardır 395
2. Aldatma 397
a) Genel olarak 397
b) Aldatmanın unsurları 397
aa) Aldatma fiili 397
bb) Aldatma kastı 399
cc) Sebep sonuç (illiyet) bağı 399
c) Üçüncü kişinin aldatması 400
d) Zararın tazmini 401
e) Aldatmayı ispat 402
3. Korkutma 402
a) Kavram 402
b) Korkutmanın unsurları 403
aa) Sözleşmeyi yapan kimseye veya yakınlarına
yönelmiş bir tehlike söz konusu olmalıdır 403
bb) Ağır ve yakın bir zarar tehlikesi doğmuş olmalıdır 404
cc) Korkutma hukuka aykırı olmalıdır 405
dd) Korkutma ile sözleşmenin kurulması arasında illiyet bağı
bulunmalıdır 406
c) Üçüncü kişinin korkutmasında tazminat 406
IV. SÖZLEŞMENİN KURULMASI İLE İRADE BOZUKLUĞU, ÖZELLİKLE
YANILMA ARASINDAKİ İLİŞKİ 407
V. İRADE BOZUKLUĞUNUN SONUÇLARI 409
1. İptal hakkı 409
2. İptal hakkının kullanılması 412
3. İptalin sonuçları 414
4. İptal hakkından feragat (Sözleşmeyi onama) 415

§ 24. AŞIRI YARARLANMA (GABİN) 417
I. GENEL BİLGİ 417
II. AŞIRI YARARLANMANIN UNSURLARI 418
1. Objektif unsur 418
2. Sübjektif unsur 419
a) Zarar gören tarafın özel (zayıf) durumu 419
aa) Zor durumda kalma hali 420
bb) Düşüncesizlik (Hafiflik) hali 420
cc) Deneyimsizlik hali 421
b) Yararlanma (Sömürme) kastı 421
III. AŞIRI YARARLANMANIN SONUÇLARI 421
1. Zarar görenin sözleşmenin iptalini isteme hakkı 422
2. Zarar görenin edimler arasındaki açık oransızlığın giderilmesini
isteme hakkı (Kısmî iptal hakkı) 422
3. Edimlerin geri verilmesi 423
4. İsteme süresi 423
5. Tazminat 423

§ 25. SÖZLEŞMELERDE TEMSİL 424
I. TEMSİL KAVRAMI 424
1. Genel bilgi 424
2. Temsili açıklayan teoriler 426
a) İşlem sahibi teorisi 426
b) Birlikte işlem teorisi 426
c) Temsil teorisi 427
II. TEMSİLİN ÇEŞİTLERİ 427
1. Doğrudan doğruya temsil-dolaylı temsil 427
a) Doğrudan doğruya temsil 427
b) Dolaylı temsil 429
2. Aktif temsil-pasif temsil 430
3. İradî temsil – Kanunî temsil 430
a) İradî temsil 430
b) Kanunî temsil 431
III. İRADÎ TEMSİLİN ŞARTLARI 431
1. Başkası adına hareket 431
2. Temsil yetkisi 434
a) Genel bilgi 434
b) İç temsil-dış temsil yetkisi 435
aa) İç temsil yetkisi 435
bb) Dış temsil yetkisi 436
c) Temsil yetkisinin bağlı olduğu şekil 437
d) Temsilcinin ehliyeti 438
e) Temsil yetkisinin bağımsızlığı (soyutluğu) 439
IV. TEMSİL YETKİSİNİN KAPSAMI 441
1. Genel bilgi 441
2. Temsil yetkisi ve talimat 445
V. TEMSİL İLİŞKİSİNDE BAZI ÖZEL DURUMLAR 446
1. Temsilcinin kendi kendisiyle sözleşme yapması 446
2. Çift temsil ilişkisi 446
VI. TEMSİL YETKİSİNİN SONA ERMESİ 447
1. Genel olarak 447
a) Temsil yetkisinin geri alınması 447
b) Ayrılma (İstifa) 449
c) Ölüm, gaiplik kararı, fiil ehliyetinin kaybı 449
d) İflâs 450
e) Tüzel kişiliğin sona ermesi 450
f) Yetki verilen sürenin veya işin bitmesi 450
2. Sona ermenin hüküm ve sonuçları 451
VII. YETKİSİZ TEMSİL 453
1. Genel bilgi 453
2. Yetkisiz temsilin sonuçları 454
a) Temsil olunanla üçüncü kişi arasındaki hukukî durum 454
aa) Genel olarak temsil olunanın durumu 454
bb) Temsil olunanın sözleşmeyi onaması 455
cc) Üçüncü kişinin durumu 456
dd) İstisnai haller 458
b) Temsilci ile üçüncü kişi arasındaki durum 458
c) Temsilci ile temsil olunan arasındaki durum 459

§ 26. TEK TARAFLI HUKUKÎ İŞLEMLERDEN DOĞAN BORÇLAR
İLÂN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME 460
I. GENEL BİLGİ 460
II. İLÂN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERMENİN ÇEŞİTLERİ 460
1. Açık ödül sözü verme 460
2. Ödüllü yarışma 461
III. İLÂN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERMENİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 461
IV. İLÂN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERMENİN ŞARTLARI 463
1. İlân (duyuru) yapılmış olmalıdır 463
2. Bir edim gösterilmiş olmalıdır 463
3. Ödül sözü verenin sonucun elde edilmesinde bir menfaati bulunmalıdır 463
4. Bir ödül gösterilmelidir 464
V. İLÂN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 464
1. Sonucun gerçekleştirilmesinin hüküm ve sonuçları 464
2. Söz verenin sözünden cayması 465
§ 27. SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI, TAMAMLANMASI VE UYARLANMASI 466
I. SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI 466
1. Tanım 466
2. Sözleşmenin yorumlanmasının (yorum uyuşmazlığının) şartları 467
a) Sözleşme kurulmuş olmalıdır 467
b) Taraflar, sözleşmenin içeriğini farklı şekilde anlamalıdır 468
c) Hâkim, tarafların biribirine uygun gerçek veya farazî iradelerini
araştırıp bulmalıdır 469
3. Sözleşmenin yorumlanmasının sonuçları 470
4. Yorum araçları 470
a) Aslî yorum araçları 470
b) Tamamlayıcı yorum araçları 471
5. Yorum kuralları 472
a) Genel yorum kuralları 472
aa) Geçmişe dönük (ex tunc) yorum kuralı 472
bb) Dürüstlüğe dayalı yorum kuralı 472
aaa) Objektif yorum ilkesi 472
bbb) Güven ilkesi 472
cc) Tümsel yorum kuralı 472
dd) Lâfzî yorum yasağı kuralı 473
ee) Beyanı kaleme alan aleyhine yorum kuralı 473
ff) Sözleşmenin korunması lehine yorum kuralı 473
gg) Düzenleyici kurallardan sapan anlaşmaların
dar yorumlanması kuralı 474
hh) Borçlu lehine yorum kuralı 474
6. Şekle bağlı sözleşmelerde yorum 474
II. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI 475
1. Tanım 475
2. Sözleşmenin tamamlanmasının çeşitleri 476
a) Sözleşmenin taraflarca tamamlanması (İradî tamamlama) 476
b) Sözleşmenin düzenleyici kurallarla tamamlanması
(Kanunî tamamlama) 476
c) Sözleşmenin hâkim tarafından tamamlanması (Kazaî tamamlama) 477
aa) Sözleşmenin hâkim tarafından tamamlanmasının şartları 477
aaa) Geçerli olarak kurulmuş bir sözleşme olmalıdır 477
bbb) Taraflar sözleşmenin içeriğini oluşturan hukukî sorunlardan
birini, özellikle sözleşmenin yan noktalarını düzenlememiş,
boş bırakmış olmalıdırlar 477
1/a) Taraflar, sözleşmenin ikinci derecedeki bir noktasını
boş bırakmış olmalıdırlar 477
1/aa) Taraflar sözleşmeyi yaparken bunun içeriğini oluşturan ikinci derecedeki noktalardan birini
hiç düşünmemişlerdir 478
1/bb) Taraflar ikinci derecedeki noktayı görüşmüşler, ancak bir anlaşmaya varamamışlardır 478
1/cc) Taraflar ikini derecedeki nokta üzerinde
anlaşma koşulunu saklı tutarak bunu ileriye bırakmışlardır 479
1 /b) Esaslı noktalardaki boşluklar 479
1/aa) Sözleşmenin objektif esaslı noktalarındaki
boşluk 479
1/bb) Sözleşmenin sübjektif esaslı noktalarındaki
boşluk 480
III. SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI 480
1. Tanım 480
2. Uyarlama çeşitleri 482
a) İradî (sözleşmeye dayalı) uyarlama 483
b) Kanunî uyarlama 483
c) Sözleşmenin, değişen şartlara hâkim tarafından konulan kurallarla
uyarlanması (kazaî uyarlama) 484
aa) Genel bilgi 484
bb) Şartları 485
aaa) Geçerli olarak kurulmuş olan sözleşmede uyarlama boşluğu bulunmalıdır 485
bbb) Hâkim, sözleşmeyi değişen şartlara kendi koyduğu
kurallarla uyarlamalıdır 485
ccc) Uyarlamayı engelleyen bir durum olmamalı, özellikle de uyarlama isteyen kusurlu bulunmamalıdır 485
ddd) Edimler henüz ifa edilmemiş veya çekince konularak
ifa yapılmış olmalıdır 486
cc) Uyarlamanın sonuçları 486
İkinci Kısım
DOĞRUDAN DOĞRUYA KANUNDAN
DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
§ 28. HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
SORUMLULUK HUKUKU 489
I. SORUMLULUK KAVRAMI, SORUMLULUK HUKUKUNA İLİŞKİN
GENEL BİLGİ VE İLKELER 490
1. Sorumluluk kavramı 490
2. Sorumluluk hukukunun çeşitli anlamları 490
a) Geniş anlamda sorumluluk hukuku 491
b) Dar anlamda sorumluluk hukuku 491
c) En dar anlamda sorumluluk hukuku 491
3. Sorumluluk sebepleri (sorumluluk ilkeleri) 491
a) Kusur 492
b) Sözleşme 492
c) Bir Kanun Hükmü 492
4. Hukukî sorumluluğun türleri 493
a) Kusur sorumluluğu 493
b) Kusursuz sorumluluk (sebep sorumluluğu) 495
aa) Genel bilgi 495
bb) Kusursuz sorumluluğu gerektiren nedenler 495
1 /a) Teknik gelişmeler 495
1/b) Kusurun yetersizliği 496
1/c) Kusursuz sorumluluğu gerektiren fikirler 497
1/aa) Hakkaniyet fikri 497
1/bb) Tehlike fikri 497
1/cc) Hâkimiyet fikri 497
cc) Kusursuz sorumluluğun türleri 498
1/a) Hakkaniyet sorumluluğu 499
1 /b) Özen sorumluluğu (olağan kusursuz sorumluluk) 499
1 /c) Tehlike sorumluluğu 501
1/aa) Genel bilgi 501
1/bb) Tehlike kavramı 503
1/cc) Tehlike sorumluluğunun düzenlenmesi 504
c) Hukuka uygun müdahaleden doğan sorumluluk
(Fedakârlığın denkleştirilmesi ilkesi) 505
5. Sözleşme dışı sorumluluk - sözleşme sorumluluğu kavramları 508
6. Sorumluluk hukukunun tarihî gelişimi 509
a) Kısas ilkesi 509
b) Hukukî sorumluluğun cezaî sorumluluktan ayrılması 509
c) Kusur sorumluluğu ilkesinin kabulü 510
d) Kusursuz sorumluluğun ( sebep sorumluluğunun) kabulü 510
7. Sorumluluk hukukundaki yeni gelişme ve eğilimler 511
8. Sorumluluk hukukunun amaçları 514
a) Zararı denkleştirme (giderme, karşılama) amacı 514
b) Zararı önleme amacı 514
c) Tazminat talebinde ihlâl edilen hakkın devamı (takibi) amacı (Rechtsverfolgungsprinzip) 515
§ 29. KUSUR SORUMLULUĞU (DAR ANLAMDA HAKSİZ FİİL
SORUMLULUĞU) 516
I. GENEL BİLGİ 516
II. HAKSIZ FİİLİN UNSURLARI 516
1. Fiil (Davranış=Hareket=Verhalten) 516
a) Fiil kavramı ve bunun sorumluluktaki rolü 516
b) Davranışın tanımı ve unsurları 516
c) Davranış çeşitleri 517
aa) Olumlu davranış (fiil, eylem, birşey yapma) 517
bb) Olumsuz davranış (yapmama, kaçınma = Unterlassung; negatives Ver-halten) 518
2. Zarar (Schaden) 520
a) Genel olarak zarar kavramı 520
b) Maddî zararın tanım ve unsurları 521
aa) Malvarlığı 521
bb) Malvarlığının eksilmesi 522
cc) Azalmanın irade dışı meydana gelmesi 525
c) Maddî zarar çeşitleri 526
aa) Fiilî zarar (Damnumemergens) 526
bb) Yoksun kalınan kâr (Lucrumcessans) 526
cc) Kişiye verilen zarar (Personenschaden) 528
dd) Şeye verilen zarar (Sachschaden) 528
ee) Diğer zararlar (Sonstige Schäden) 528
ff) Doğrudan doğruya zarar - dolaylı zarar özellikle
"takipeden" veya "refakat = eşlik eden zarar" 529
gg) Menfî zarar - müspet zarar 530
hh) Somut zarar - soyut zarar 531
d) Manevî zarar (Ideeller, immaterieller schaden) 531
e) Zararın nitelikleri 536
3. Uygun illiyet bağı 536
a) İlliyet bağı kavramı 536
b) Felsefî sebep kavramı 537
c) Tabiî (mantıkî) sebep kavramı 537
d) Felsefiîve tabiî sebep kavramlarının yetersizliği 537
e) Hukukî sebep kavramı ve illiyet teorileri 538
aa) Şart teorisi (şartların eşitliği veya zorunlu şart teorisi) 538
1 /a) Teorinin açıklanması 538
1/b) Teorinin eleştirilmesi 540
bb) Uygun illiyet bağı teorisi 540
1 /a) Teorinin açıklanması 540
1/b) Teorinin eleştirilmesi 544
1/c) Eleştirilere cevaplar 545
f) Sebeplerin çokluğu 546
aa) Ortak illiyet (gemeinsame Kausalität) 546
bb) Yarışan illiyet (konkurrierende Kausalität) 548
cc) Seçimlik illiyet (alternative Kausalität) 549
g) Birden çok sebepten yalnız birinin zararı doğurması 550
aa) Farazî illiyet veya önüne geçilen illiyet 550
bb) İlliyet bağının kesilmesi 555
1/a) Genel bilgi 555
1/b) Terim sorunu 556
1/c) İlliyet bağını kesen sebepler 557
1/aa) Mücbir sebep 557
1/aaa) Tanımı 557
1/bbb) Mücbir sebebin unsurları 558
1/aaaa) Bir olay 558
1/bbbb) Haricilik 559
1/cccc) Bir davranış normunun veya
borcun ihlâli 560
1/dddd) İlliyet bağı 560
1/eeee) Kaçınılmazlık 560
1/ffff) Öngörülmezlik 561
1/ccc) Mücbir sebebin hüküm ve sonuçları 562
1/bb) Zarar görenin kusuru 563
1/cc) Üçüncü kişinin kusuru 566
4. Kusur 569
a) Kusurun tanımı 569
b) Kusur teorileri 570
aa) Sübjektif kusur teorisi 570
bb) Objektif (objektifleştirilmiş) kusur teorisi 570
c) Sorumluluk hukukunda kusurun rolü 571
d) Kusurun objektif ve sübjektif yönü 572
aa) Kusurun objektif yönü 572
bb) Kusurun sübjektif yönü = sorumluluk ehliyeti (ayırtetmegücü) 572
e) Kusurun çeşitleri 574
aa) Kast (Vorsatz) 574
1/a) Tanım ve unsurları 574
1/b) Kastın konusu 575
bb) İhmal 576
1/a) Kavram ve tanım 576
1/b) Gösterilecek özenin ölçü ve derecesi 577
f) İhmalin türleri 579
aa) Genel olarak 579
bb) Ağır ihmal 580
cc) Hafif ihmal 580
dd) Orta ihmal 580
g) Bilinçli ihmal-bilinçsiz ihmal 580
h) Kusuru ispat yükümlülüğü 581
i) Kusur açısından ceza hukukuyla sorumluluk hukuku arasındaki ilişki 581
j) Zarar görenin kusuru 581
k) Üçüncü kişinin kusuru 583
5. Hukuka aykırılık 583
a) Genel bilgi 583
b) Hukuka aykırılığı açıklayan teoriler 584
aa) Sübjektif teori 584
bb) Objektif teori 584
c) Hukuka aykırılığın tanımı ve unsurları 586
aa) Tanımı 586
bb) Hukuka aykırılığın unsurları 587
1/a) Hukuka aykırılığın olumlu unsuru 588
1/bb) İhlâl edilen norm yazılı ve yazılı olmayan
davranış kuralı olabilir 588
1/aaa) Yazılı davranış kuralları 588
1/bbb) Yazılı olmayan davranış kuralları 589
1/aaaa) Tehlike kuralı (Gefahrensatz) 589
1/bbbb) Diğer kurallar 591
1/cc) İhlâl edilen norm emredici bir davranış
kuralı olmalıdır 591
d) TBK. m. 49/I'e göre hukuka aykırılık teşkil eden haller 591
aa) Temel koruma normları ile doğrudan doğruya korunan
hukukî varlıkların ihlâli (mutlak hakların ihlâli) 592
bb) Hukukça korunan (diğer) menfaatlerin veya özel koruma normlarının ihlâli normun koruma amacı ve hukuka aykırılık bağı teorileri 595
cc) Ahlâka aykırı bir fiille kasten başkasına zarar verme 599
1/a) Genel bilgi 599
1/b) TBK. m. 49/II'nin uygulama şartları 600
1/aa) Ahlâka aykırı bir fiil olmalıdır 600
1/bb) Zarar, kasten verilmiş olmalıdır 600
1/cc) Bir zarar doğmuş olmalıdır 600
e) Hukuka uygunluk sebepleri 601
aa) Genel olarak 601
bb) Hukuka uygunluk sebeplerinin çeşitleri 602
1/a) Kanunun verdiği yetkinin kullanılması
(kamu menfaatinin üstünlüğü) 602
1/b) Özel hukuktan doğan bir hakkın kullanılması 602
1/c) Zarar görenin (mağdurun) zarara razı olması 603
1/d) Vekâletsiz iş görme 605
1/e) Haklı savunma (Notwehr) 606
1/aa) Haklı savunmanın şartları 606
1/aaa) Haklı savunmada bulunan kişinin kendisinin veya üçüncü bir kişinin şahıs veya malvarlığına karşı yönelmiş bir saldırı olmalıdır 607
1/bbb) Saldırı devam etmelidir 607
1/ccc) Saldırı hukuka aykırı olmalıdır 607
1/ddd) Savunma ile saldırı arasında uygun bir denge
(bir orantı) olmalıdır 608
1/eee) Savunma fiili saldırgana karşı yapılmalıdır 608
1/bb) Haklı savunmanın hüküm ve sonuçları 608
1/f) Zorunluluk hali (Notstand) 609
1/aa) Zorunluluk halinin şartları 609
1/aaa) Şahsa veya mala yönelmiş açık ya da
yakın bir zarar tehlikesi mevcut olmalıdır 609
1/bbb) Zarar tehlikesinin kaynağı, malına
zarar verilecek kişi olmamalıdır 609
1/ccc) Zarar tehlikesi dolayısıyla yalnız üçüncü bir
kişinin malına zarar verilmiş olmalıdır 610
1/ddd) Önlenecek zarar tehlikesi ile kişinin malına verilecek zarar arasında bir uygunluk (denge) olmalıdır 610
1/eee) Zarar tehlikesinden kurtulma, üçüncü kişinin
malına zarar vermeden mümkün olmayacak nitelikte olmalı, yani kaçınılmaz olmalıdır 610
1/bb) Zorunluluk halinin hüküm ve sonuçları 610
1/g) Kişinin hakkını kendi gücüyle koruması (Selbsthilfe) 611
1/aa) Şartları 611
1/aaa) Bir hakkın korunması 611
1/bbb) Yetkili organların zamanında. müdahalesi
mümkün olmamalıdır 611
1/ccc) Hakkın korunması için başka bir imkân mevcut olmamalıdır 612
1/ddd) Güç kullanma uygun ve dengeli olmalıdır 612
1/bb) Sonuçları 612
f) Yapmama fiillerinde (olumsuz davranışlarda) hukuka aykırılık 612
g) Kusur ve hukuka aykırılık kavramları arasındaki farklar 612

§ 30. KUSURSUZ SORUMLULUK (SEBEP SORUMLULUĞU) 614
I. KUSURSUZ SORUMLULUĞUN TÜRLERİ 614
1) Hakkaniyet sorumluluğu 614
a) Ayırt etme gücü bulunmayan kişilerin verdiği zarardan sorumluluk 614
aa) Genel bilgi ve sorumluluğun niteliği 614
bb) Sorumluluğun şartları 615
1/a) Sorumluluğun genel şartları 615
1/b) Sorumluluğun özel şartları 616
1/aa) Zarar veren, ayırt etme gücünden yoksun olmalıdır 616
1/bb) Hakkaniyet, tazminat verilmesini gerektirmelidir 616
II. ÖZEN SORUMLULUĞU (OLAĞAN SEBEP SORUMLULUĞU) 617
1. Genel bilgi 617
2. Özen sorumluluğu halleri 618
a) Adam çalıştıranın sorumluluğu 618
aa) Genel bilgi 618
bb) Sorumluluğun niteliği 618
cc) TBK. m. 66 ve 116 arasındaki ilişki 619
dd) Sorumluluğun şartları 621
l/a) Genel şartlar 621
l/aa) Zarar 621
1/bb) Uygun illiyet bağı 621
1/cc) Hukuka aykırılık 622
1/b) Özel Şartlar 622
1/aa) Çalıştıranla çalışan arasında bir çalıştırma (bağımlılık) ilişkisi mevcut olmalıdır 622
1/bb) Zarar, çalışanın işi gördüğü sırada hukuka aykırı
bir davranışıyla meydana gelmelidir 625
l/cc) Adam çalıştıran. kurtuluş kanıtı getirememiş olmalıdır 627
1/aaa) Çalışanın seçiminde gerekli özenin gösterilmiş olması 628
l/bbb) İşle ilgili talimat vermede gerekli özenin
gösterilmiş olması 628
1/ccc) Denetlemede gerekli özenin gösterilmiş olması 629
1/ddd) İlliyet bağının kesilmesi
(Sorumluluktan kurtulma) 629
ee) Adam çalıştıranın çalışana rücuu 630
b) Hayvan bulunduranın sorumluluğu 631
aa) Genel bilgi ve sorumluluğun niteliği 631
bb) Sorumluluğun şartları 631
1/a) Genel şartlar 631
1/aa) Zarar 631
1/bb) Uygun illiyet bağı 632
1/cc) Hukuka aykırılık 632
1/b) Özel şartlar 632
l/aa) Hayvan bulundurma ilişkisi (sorumlu kişi) 632
1/bb) Zarar, bir hayvan hareketinden (fiilinden) doğmuş
olmalıdır 633
1/cc) Hayvan bulunduran kurtuluş kanıtı getirememiş
olmalıdır 635
cc) Hayvan bulunduranın rücu hakkı 636
dd) Taşınmaz zilyedinin hayvanı hapis ve öldürme hakkı 637
c) Ev Başkanının sorumluluğu 637
aa) Genel bilgi ve sorumluluğun niteliği 637
bb) Sorumluluğun şartları 638
1/a) Sorumluluğun genel şartları 638
1/aa) Zarar 638
1/bb) Uygun illiyet bağı 639
1/cc) Hukuka aykırılık 639
1/b) Sorumluluğun özel şartları 639
1/aa) Ev başkanlığı ilişkisi bulunmalıdır 639
1/bb) Zarara, küçüğün, kısıtlının, akıl hastası veya
akıl zayıfının fiilî (davranışı) sebep olmalıdır 641
1/cc) Kurtuluş kanıtı getirilmemiş olmalıdır 642
cc) Ev başkanının rücu hakkı 643
e) Yapı malikinin sorumluluğu 643
aa) Genel bilgi, sorumluluğun niteliği 643
bb) Sorumluluğun şartları 646
1/a) Genel şartlar 646
1/aa) Zarar 646
1/bb) Uygun illiyet bağı 646
1/cc) Hukuka aykırılık 646
1/b) Sorumluluğun özel şartları 646
1/aa) Sorumlu ile yapı eseri arasında mülkiyet ilişkisi bulunmalıdır 646
1/bb) Bir yapı eseri (bina veya diğer yapı eseri)
mevcut olmalıdır 649
1/aaa) Yapı eseri kavramı 649
1/bbb) Yapı eserinin yapımı bozuk veya bakımı
eksik olmalıdır 652
1/ccc) Kanun, malike kurtuluş kanıtı getirme hakkı tanımamıştır 653
cc) Malikin rücu hakkı 654
dd) Zarar tehlikesini önleme (güvenlik önlemleri) 655
f) Taşınmaz malikinin sorumluluğu 655
aa) Genel bilgi ve sorumluluğun niteliği 655
bb) Sorumluluğun şartları 658
1/a) Sorumluluğun genel şartları 658
1/aa) Bir zarar doğmuş olmalıdır 658
1/bb) Zarar ile taşkın kullanma arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır 659
1/cc) Taşkın kullanma hukuka aykırı olmalıdır 659
1/b) Sorumluluğun özel şartları 660
1/aa) Müspet şartlar 660
1/aaa) Taşınmaz mal üzerinde bir aynî hak olmalıdır 660
1/bbb) Taşkın bir kullanma söz konusu olmalıdır 662
1/bb) Menfî şartlar (sorumluluktan kurtulma) 667
III. TEHLİKE SORUMLULUĞU (GEFAEHRDUNGSHAFTUNG) 667
1. Genel bilgi 667
2. Karayolları trafik kanununa göre motorlu araç işleteni ile
araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumluluğu 668
a) Araç işletenin, teşebbüs sahibinin sorumluluğunun hukukî niteliği 668
aa) Genel olarak 668
bb) Tehlike sorumluluğu 669
cc) Özen sorumluluğu 670
dd) Kusur sorumluluğu 671
ee) Genel hükümlere göre sorumluluk 672
ff) Sistemin değerlendirilmesi 672
b) Sorumluluğun şartları 673
aa) Sorumluluğun genel şartları 673
aaa) Bir zarar doğmuş olmalıdır 673
bbb) Bu zarar bir trafik kazasından doğmuş olmalıdır 674
ccc) Kaza ve zarara motorlu bir araç sebep olmalıdır 676
aaaa) Kavram 676
bbbb) Unsurları 676
1/a) Hareket unsuru 676
1/b) Makine (kendi itici) gücüyle hareket unsuru 676
1/c) Toprak üzerinde (karada) hareket unsuru 677
ddd) Kaza (zarar) ile motorlu araç arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır 678
bb) Sorumluluğun özel şartları 679
aaa) İşleten ve araç işleticisinin bağlı bulunduğu teşebbüs sahibi 679
aaaa) Araç işleten 679
bbbb) İşleten çeşitleri 681
1/a) Gerçek işleten 681
1/aa) Araç sahibi 681
1/bb) Aracın mülkiyeti muhafaza kaydıyla alıcısı 682
l/cc) aracın uzun süreli kiracısı, ariyet ve
rehin alanı 682
1/dd) Adı, trafik belgesinde yazılı kişiler 682
1/ee) Adına sigorta poliçesi düzenlenen kişiler 683
1/ff) Birden çok işleten 683
1/b) Farazî işleten 683
1/aa) Motorlu araçla ilgili meslekî faaliyette
bulunan kişiler 683
1/bb) Yarış düzenleyicileri 684
1/cc) Motorlu aracı çalan veya gasbeden kişiler 685
1/dd) Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri 686
1/c) İşleten ve teşebbüs sahibinin sorumlu olduğu
kişiler 687
1/aa) Genel bilgi 687
1/bb) Sürücü 688
1/cc) Diğer yardımcılar 689
cccc) Araç işleticisinin bağlı bulunduğu teşebbüs
sahibi kavramı 689
bbb) Zarara motorlu aracın işletilmesi veya kanunda öngörülen
diğer bir olay sebep olmalıdır 690
aaaa) Zarara, motorlu aracın işletilmesi sebep olmalıdır 690
1/a) İşletme (işletilme) kavramı 690
1/b) Hareket halindeki araçlarda işletme kavramı 692
1/c) Duran araçlarda işletme kavramı 694
bbbb) Zarara, İşletilme halinde olmayan bir araç
sebep olmalıdır 695
1/a) Genel bilgi 695
1/b) Sorumluluğun şartları 696
1/aa) Zarar, işletilme halinde olmayan motorlu
bir aracın sebep olduğu trafik kazasından
doğmalıdır 696
1/bb) Zarar gören, kazaya, işletenin veya
yardımcılarının kusurunun ya da aracın
bozukluğunun sebep olduğunu ispat
etmelidir 697
1/aaa) Kazaya işletenin veya yardımcılarının
kusuru sebep olmalıdır 697
1/bbb) Kazaya, araçtaki bir bozukluk
sebep olmalıdır 698
cccc) Zarara, kazadan sonra yapılan yardım çalışmaları
sebep olmalıdır 700
ccc) İşleten kurtuluş kanıtı getirememiş olmalıdır 701
aaaa) Genel olarak 701
1/a) İşleten veya teşebbüs sahibi, kendisinin ya da eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusursuz olduğunu ispat zorundadır 702
1/b) İşleten veya teşebbüs sahibi, araçtaki bir bozukluğun kazayı etkilemiş olmadığını ispat zorundadır 703
1/c) İşleten veya teşebbüs sahibi, kazanın münhasıran mücbir sebepten ileri geldiğini ispat zorundadır 704
c) İşleten veya teşebbüs sahibinin sorumluluğunun azaltılması 707
aa) Genel olarak 707
bb) Zarar görenin kusuru 707
cc) Hatır için taşıma veya aracın hatır için kullandırılması
(verilmesi) 708
d) Birden çok işleten veya teşebbüs sahibinin birbirlerine verdikleri
zarardan sorumlulukları 709
aa) Genel bilgi 709
bb) Kişiye ilişkin sorumluluk (bedensel zarardan sorumluluk) 711
cc) Şeye ilişkin zarardan sorumluluk 713
dd) Müteselsil sorumluluk 714
e) Üçüncü kişiye karşı birden çok zarar verenin sorumluluğu 714
aa) Müteselsil sorumluluk (dış ilişki) 714
bb) Müteselsil sorumluların birbirine rücuu (iç ilişki) 716
aaa) Genel olarak 716
bbb) Tehlike sorumluluklarının yarışması 716
ccc) Tehlike sorumluluğu ile olağan sebep sorumluluğunun
yarışması 717
ddd) Tehlike sorumluluğu ile kusur sorumluluğunun yarışması 717
eee) Sigortacının rücuu 718
f) Malî sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluğu 719
g) Yetkili mahkeme ve zamanaşımı 721

§ 31. ZARARIN VE TAZMİNATIN HESAPLANMASI 724
I. MADDÎ ZARARIN HESAPLANMASI 724
1. Genel bilgi 724
2. Zararın ispatı 724
3. Zararın hesaplanacağı zaman 726
4. Zarar miktarına faiz eklenmesi 728
5. Zarardan faydaların indirilmesi (denkleştirme) 729
a) Genel bilgi 729
b) Denkleştirmenin şartları 732
aa) Zarar verici olay zarar gören lehine ekonomik
bir yarar sağlamalıdır 732
bb) Uygun illiyet bağı 733
cc) Bir kanun hükmü veya tarafların iradesi, yararın denkleştirilmesine
karşı olmamalıdır 734
6. Şeye ilişkin zararın hesaplanması 739
a) Hesaplama yöntemleri 739
b) Eşyanın yok olması veya hasara uğraması 741
7. Kişiye ilişkin zararın hesaplanması 744
a) Bedensel zararın hesaplanması 744
aa) Kavram 744
bb) Bedensel bütünlüğün ihlâlinden doğan maddî zarar çeşitleri 745
aaa) Tedavi giderleri 745
bbb) Kazanç kaybı, çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan kayıplar 746
aaaa) Genel bilgi 746
bbbb) Kazanç kaybı (çalışma gücünün geçici olarak kaybı) 747
cccc) Çalışma gücünün sürekli olarak azalması veya
yitirilmesi 747
1/a) Çalışma gücündeki sürekli azalmanın
(kısmî kaybın) oranı 747
1/b) Zarar görenin gelir durumu 748
1/c) Çalışma süresi ve bunun başlangıç anı 749
1/d) Ameliyat veya devamlı tedavi 750
ccc) Ekonomik geleceğin sarsılması 750
b) Adam öldürülmesinden doğan zararın hesaplanması
(destek kaybından doğan zarar) 751
aa) Genel bilgi 751
bb) Ölümün meydana geldiği an 752
aaa) Ölüm derhal meydana gelmiştir (cenaze giderleri) 752
bbb) Ölüm derhal meydana gelmemiştir 753
cc) Destek kaybından doğan zarar 753
dd) Tazminat talebinin hukukî niteliği 753
aaa) Zarar verenin borcu bir nafaka borcu olmayıp,
sadece bir tazminat borcudur 754
bbb) Tazminat talebi üçüncü kişilere devredilebilir 754
ccc) Tazminat talebi rehnedilebilir 754
ddd) Tazminat talebi mirasçılara geçebilir 754
aaaa) Zarar verenin ölümü halinde 754
bbbb) Destekten yoksun kalanların ölmesi halinde 755
ee) Zararın şartları 755
aaa) Destek ilişkisinin mevcudiyeti 755
aaaa) Destek kavramı 755
bbbb) Gerçek destek 755
1/a) Tanım 755
1/b) Gerçek destek çeşitleri aşağıdaki kişiler
Gerçek destek kavramına girerler 756
1/aa) Eşlerin birbirine ve çocuklarına
destek olması 756
1/bb) Karının ve ananın destek olması 756
1/aaa) Karının, kocanın desteği olması 756
1/bbb) Ananın, çocukların desteği olması 757
l/ccc) Çocuğun, ana ve babasının desteği
olması 757
1/ddd) Kardeşlerin birbirine destek olması 757
1/eee) Evlilik dışı ilişki içinde yaşayan
erkeğin, kadının desteği olması 757
cccc) Farazî destek 758
bbb) Bakım gücü - bakım ihtiyacı 759
aaaa) Bakım (destek) gücü 759
bbbb) Bakım ihtiyacı 759
ccc) Zararın hesaplanmasında gözönünde tutulacak faktörler 759
aaaa) Desteğin gelir (malî) durumu 759
bbbb) Yardım miktarı 759
cccc) Desteğin (yardımın) devam süresi 760
II. MADDÎ TAZMİNATIN BELİRLENMESİ VE HESAPLANMASI 762
1. Genel olarak 762
2. Tazminattan indirim sebepleri 763
a) Kusur sorumluluğunda zarar verenin kusurunun ağırlığı-hafifliği 764
b) Zarar görenin zarara razı olması 765
c) Zarar görenin ortak veya kişisel kusuru 766
aa) Genel bilgi 766
bb) Zararın doğumuna yardım eden ortak kusur 769
cc) Zararın artmasına yardım eden ortak kusur 769
d) Tazminatın ödenmesinin zarar verenin malî durumunu kötüleştirmesi 769
e) Diğer sebepler (olayın özellikleri) 770
aa) Genel olarak 770
bb) Beklenmedik (umulmayan) olaylar 771
cc) Zarar görenin bünyevî istidatı 772
dd) Uzak (zayıf) illiyet bağı 773
ee) Zarar görenin çok yüksek bir gelire sahip olması 774
ff) Hatır işleri 774
3. Maddî tazminatın türleri 774
a) Aynen tazmin-nakden tazmin 774
b) Zararın sermaye veya irat şeklinde tazmin edilmesi 777
c) Geçici ödemeler 780
III. MANEVÎ TAZMİNAT 780
1. Kavram 780
2. Kişilik haklarını koruyan davalar 782
3. Manevî tazminatın nitelik ve işlevini açıklayan görüşler 784
a) Tatmin görüşü 784
b) Ceza görüşü 785
c) Telâfî görüşü 786
4. Manevî tazminat talebinin devri; mirasçılara geçmesi 787
5. Manevî tazminat davasının şartları 789
a) TBK. m. 56'ya göre manevi tazminat davasının şartları 789
aa) Bir adam öldürülmeli veya beden bütünlüğü ihlâl edilmelidir 790
bb) Manevî bir zarar meydana gelmelidir 790
cc) Uygun illiyet bağı bulunmalıdır 790
dd) Hukuka aykırılık 790
ee) Kusur ve olayın özellikleri 790
b) TBK m. 58'e göre manevî tazminat davasının şartları 792
aa) Genel bilgi 792
bb) Şartları 792
aaa) Kişilik hakkı ihlâl edilmiş olmalıdır 792
bbb) İhlâl fiilinden manevî bir zarar doğmuş olmalıdır 793
ccc) Hukuka aykırı bir fiil olmalıdır 793
ddd) Zarar ile fiil arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır 794
eee) Kusur şartı 794
6. Manevî tazminatın hesaplanması 796
7. Manevî tazminat türleri 797
8. Manevî tazminat davasında taraflar 798
a) Davacı 798
b) Davalı 800
9. Basının manevî zarardan sorumluluğu 800
a) Genel bilgi 800
b) Basın özgürlüğü 800
c) Kişilik hakkı 802
d) Basının manevî zarardan doğan sorumluluğunun şartları 804
aa) Basında yayımlanan bir olay açıklaması (haber verme)
veya eleştiri, bir kişinin kişilik hakkını ihlâl etmelidir 804
bb) İhlâl fiili, manevi bir zarar doğurmalıdır 804
cc) Kişilik hakkının ihlâli ile gerçekleşen zarar arasında
uygun bir illiyet bağı bulunmalıdır 804
dd) Zarar kusurlu bir davranışla verilmelidir 805
ee) Basın yoluyla kişilik hakkının ihlâli, hukuka aykırı olmalıdır 805
aaa) Doğruluk (gerçeğe uygunluk=objektiflik) unsuru 807
bbb) Kamu yararına, genel menfaate uygunluk unsuru 807
ccc) Güncellik unsuru 808
ddd) Biçimsel uygunluk (ifade uygunluğu) 808

§ 32. MÜTESELSİL SORUMLULUK (BİRDEN ÇOK KİŞİNİN AYNI ZARARDAN SORUMLULUĞU) 809
I. KAVRAM VE TANIM 809
II. MÜTESELSİL SORUMLULUĞU DOĞURAN SEBEPLER 811
1. Birden çok kişinin aynı zarara birlikte sebep olmalarından
doğan müteselsil sorumluluk 812
a) Birden çok kişinin kusuruna, dolayısıyla kusur sorumluluğuna
dayanan tazminat yükümlülüğü 812
aa) Birden çok kişinin ortak kusur sorumluluğuna dayanan
tazminat yükümlülüğü 812
bb) Birden çok kişinin bağımsız kusur sorumluluğuna dayanan
tazminat yükümlülüğü 815
b) Birden çok kişinin kusursuz sorumluluğa dayanan
tazminat yükümlülüğü 816
c) Birden çok kişinin sözleşme sorumluluğuna dayanan
tazminat yükümlülüğü 816
2. Birden çok kişinin aynı zarardan çeşitli sebeplerden dolayı
sorumlu olması 817
III. MÜTESELSİL SORUMLULUĞUN HÜKÜM VE SONUÇLARI 817
1. Genel olarak 817
2. Dış ilişki müteselsil sorumluluk ilkesi 817
a) Zarar görenin zarar verenlere karşı durumu,
özellikle talep hakkının yarışması 818
b) Zarar verenlerin zarar gören karşısındaki durumları 818
aa) Genel olarak 818
bb) Ortak ve kişisel def’ilerin ileri sürülmesi 819
3. İç ilişki (zarar verenlerin birbirine karşı rücu ilişkisi) 822
a) Müteselsil sorumluların aynı zarara aynı tür sebeple
birlikte neden olmaları halinde uygulanacak rücu düzeni 823
b) Çeşitli sebeplerden doğan müteselsil sorumlulukta rücu düzeni 824
aa) Genel olarak 824
bb) Rücu kategorileri 825

§ 33. CEZA HUKUKU İLE MEDENÎ HUKUK ARASINDAKİ İLİŞKİ 827
§ 34. TAZMİNAT TALEBİNİN ZAMANAŞIMI 830
I. GENEL BİLGİ 830
II. İKİ YILLIK NİSPÎ SÜRE 830
III. ON YILLIK MUTLAK SÜRE 833
IV. CEZA ZAMANAŞIMI (OLAĞANÜSTÜ) SÜRESİ 834
V. ZARAR GÖRENİN DAİMİ DEF’İ HAKKI 837
VI- RÜCU İSTEMİNİN TÂBİ OLDUĞU ZAMANAŞIMI 837
1) Genel olarak 837
a) İki yıllık süre 838
b) On yıllık süre 838

§ 35. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ 839
I. GENEL BİLGİ 839
II. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME İLİŞKİSİNİN TARAFLARI 841
III. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASININ AMACI, HUKUKÎ NİTELİĞİ 842
1. Sebepsiz zenginleşme davasının amacı 842
2. Sebepsiz zenginleşme davasının hukukî niteliği 842
a) Sebepsiz zenginleşme davası kişisel nitelikte bir davadır 842
b) Sebepsiz zenginleşme davası aslî, bağımsız nitelikte bir davadır 843
IV. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASININ BENZER DAVALARLA İLİŞKİSİ 845
1. Sebepsiz zenginleşme davasının istihkak (mülkiyet) davası ile ilişkisi 845
2. Sebepsiz zenginleşme davasının sözleşmeden doğan
alacak davası ile ilişkisi 847
3. Sebepsiz zenginleşme davasının haksız fiil davası ile ilişkisi 849
4. Sebepsiz zenginleşme davasının vekâletsiz işgörme ile ilişkisi 850
V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEYİ DOĞURAN OLAYLAR 854
1. Edimin ifasından (kazandırmadan) doğan zenginleşme 854
2. Müdahaleden doğan zenginleşme 855
3. Umulmayan olaydan doğan zenginleşme 856
a) Üçüncü kişinin fiilinden doğan zenginleşme 856
b) Bir tabiat olayından doğan zenginleşme 856
VI. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN ŞARTLARI 857
1. Borçlunun malvarlığında bir zenginleşme meydana gelmiş olmalıdır 857
a) Zenginleşme kavramı 857
b) Zenginleşme türleri 858
aa) Müspet zenginleşme 859
aaa) Aktifin artması 859
bbb) Pasifin azalması 861
bb) Menfî zenginleşme 861
cc) Objektif zenginleşme 862
dd) Sübjektif zenginleşme 863
2. Bu zenginleşme bir başkasının malvarlığından veya
emeğinden meydana gelmiş olmalıdır 864
a) Genel bilgi 864
b) Klâsik görüş 864
c) Yeni görüşler 867
aa) Genel bilgi 867
bb) Yetki (özgüleme) içeriği görüşü (Zuweisungsgehaltstheorie) 868
cc) Hukuk alanının ihlâli görüşü (Beeintraechtigungstheorie) 869
dd) Hukuka aykırılık görüşü (Widerrechtlichkeitstheorie) 870
3. Zenginleşme ile zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalıdır 871
4. Zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır 873
a) Genel bilgi 873
b) Haklı bir sebep olmaksızın meydana gelen zenginleşmeler 874
aa) Kazandırmadan (edimin ifasından) doğan
zenginleşmenin haksızlığı 874
aaa) Hukukî sebebin geçersiz olması 875
1/a) Hukukî işlem kurulmamıştır 875
1/b) Hukukî işlem eksik kurulmuştur 875
1/c) Hukukî işlem geçersizdir 876
bbb) Hukukî sebebin gerçekleşmemiş olması 876
ccc) Hukukî sebebin sona ermesi 876
ddd) Borçlanılmayan bir edimin yanlışlıkla ifa edilmesi
(Condictio İndebiti) 877
1/a) İfa edilmesi gereken bir borç bulunmamalıdır 877
1/b) İfa eden, ifa kastıyla hareket etmelidir 878
1/c) İfa eden, borçlanılmamış olan edimi isteyerek yerine getirmelidir 878
1/d) İfa eden, borcun varlığı hakkında yanılmış olmalıdır 878
bb) Müdahaleden doğan zenginleşmenin haksızlığı 879
cc) Umulmayan bir olaydan doğan zenginleşmenin haksızlığı 880
VIII. ZENGİNLEŞENİN GERİ VERME BORCU 880
1. Geri verme borcunun konusu 881
2. Geri verme borcunun kapsamı 883
a) Genel olarak 883
b) Kötüniyetli zenginleşenin geri verme borcunun kapsamı 884
aa) Genel bilgi 884
bb) Geri verilecek zenginleşmenin hesaplanması 885
aaa) Zenginleşmenin hesaplanacağı tarih 885
bbb) Zenginleşmeyi oluşturan aktif unsurlar 885
1/a) Zenginleşmeyi oluşturan ilk değer (Muttersache) 885
1/b) İkame değer (Surrogat) 886
1/c) Ürünler (hukukî ve tabiî ürünler) ve
kullanma yararları 887
ccc) Zenginleşmeden düşürülecek unsurlar
(indirim kalemleri = Abzugsposten) 888
c) İyiniyetli zenginleşenin geri verme borcunun kapsamı 889
aa) Genel bilgi 889
bb) İade edilecek zenginleşmenin hesaplanması 890
aaa) Zenginleşmenin hesaplanacağı tarih 890
bbb) Zenginleşmeyi oluşturan aktif unsurlar (Aktivposten) 891
1/a) Zenginleşmeyi oluşturan ilk değer 891
1/b) İkame değer 892
1/c) Ürünler (hukukî ve tabiî ürünler) ve
kullanma yararları 892
ccc) Zenginleşmeden düşürülecek değerler (indirim kalemleri) 893
1/a) Zenginleşmenin edinilmesi, korunulması ve
geri verilmesi için yapılan giderler 893
1/b) Zenginleşmenin Sebep Olduğu Zararların Düşülmesi 894
1/c) Geri istemenin sebep olduğu zararların düşülmesi 894
1/d) Hasar sorunu 895
ddd) Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde geri vermenin hesaplanması 895
3. Zenginleşenin Giderleri İsteme Hakkı 896
IX. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASININ AÇILAMAYACAĞI HALLER 898
1. Zamanaşımına uğramış bir borcun ifası 898
2. Ahlâkî bir ödevin yerine getirilmesi 898
3. Diğer eksik borçların ifası 898
4. Hukuka veya ahlâka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla
verilen şey 899
a) Hukuka veya ahlâka aykırı bir sonuç 900
b) Hukuka veya ahlâka aykırı bir sonuç elde etme kastı 900
c) Tasarruf işleminin yapılmış olması 900
X. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASININ ZAMANAŞIMI 901
1. Zamanaşımı süreleri 901
a) İki yıllık süre 901
b) On yıllık süre 902
2. Sebepsiz zenginleşme def'î 904

İ K İ N C İ B Ö L Ü M
BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ


B İ R İ N C İ A Y I R I M
BORÇLARIN İFASI

§ 36. İFA 906
I. İFA KAVRAMI 906
II. İFANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 908
1. Genel sözleşme görüşü 908
2. Maddî fiil görüşü 909
3. Sınırlı sözleşme görüşü 910
III. İFANIN TARZI (İFANIN UNSURLARI) 914
1. İfanın konusu 914
a) İlke 914
b) İstisna İfa ikameleri 916
aa) Seçimlik yetki 916
bb) İfa yerine geçen edim 917
cc) İfa amacıyla yapılan edim 918
c) Kısmî ifa 919
aa) Kavram 919
bb) Alacaklının kısmî ifayı red hakkı 921
aaa) Edim bir bütün olarak ifası gereken bir edim olmalıdır 921
bbb) Borcun tamamı muaccel olmalıdır 922
ccc) Borcun tamamı çekişmesiz olmalıdır 922
cc) Kısmî ifayı kabul yükümlülüğü 922
aaa) Sözleşme kısmî ifaya izin vermekte ise 922
bbb) Edimin niteliği kısmî ifaya elverişli ise 922
ccc) Dürüstlük kuralı kısmî ifaya izin vermekte ise 922
ddd) Ticari teamül kısmî ifaya izin vermekte ise 923
eee) Borçlu borcun bir kısmına itiraz etmişse, alacaklı kalan kısmını kabul zorundadır 923
fff) İcra ve iflâs Kanunu kısmî ifaya izin vermekte ise 923
ggg) Kefalet hukukuna göre alacaklı kısmî ifayı kabul zorunda ise 923
hhh) Ticaret Kanununa göre de çek ve poliçe alacaklısı kısmî ifayı kabul zorunda bulunmaktadır. (TTK. m. 709/II, 783). 923
dd) Kısmî ifanın sonuçları 923
2. İfanın tarafları 924
a) İfada bulunacak kişi 924
aa) Genel bilgi 924
bb) İfada üçüncü kişinin rolü 926
aaa) Borçlunun bilgi ve izni içinde yapılan ifa 926
bbb) Borçlunun bilgi ve iradesi dışında yapılan ifa 927
cc) Üçüncü kişinin ifasının sonuçları 928
aaa) Alacaklı ile borçlu arasındaki ilişki 928
bbb) Üçüncü kişiyle borçlu arasındaki ilişki 930
1/a) Halefıyet 931
1/aa) Genel olarak 931
1/bb) Borçlunun iradesine dayanan halefiyet 932
1/cc) Kanuna dayanan halefiyet 932
1/aaa) Üçüncü kişinin hukukî bir yükümlülüğünün
bulunmadığı hallerde halefiyet 932
1/bbb) Üçüncü kişinin hukukî bir yükümlülüğünün
bulunduğu hallerde halefiyet 933
1/dd) Halefiyetin hüküm ve sonuçları 934
b) İfa yapılacak kişi 934
aa) Kural Alacaklının şahsına ifa 934
bb) İstisna Üçüncü kişiye ifa 936
aaa) Borçlunun üçüncü kişiye ifa yükümlülüğü 936
1/a) Kanun gereği üçüncü kişiye ifa 936
1/b) Sözleşme gereği üçüncü kişiye ifa 936
1/c) Alacaklının talimatı üzerine üçüncü kişiye ifa 937
1/d) Hâkimin talimatı üzerine üçüncü kişiye ifa 937
bbb) Borçlunun üçüncü kişiye ifada bulunma hakkı 937
1/a) Alacaklının borçluya verdiği yetki gereği 937
1/b) Kanun gereği 938
3. İfa yeri 938
a) Kavram 938
b) İfa yerinin belirlenmesi 940
aa) Tarafların ifa yerini belirlemesi 940
bb) Durumun gereğine göre ifa yerinin belirlenmesi 941
cc) Kanuna göre ifa yerinin belirlenmesi 942
aaa) Para borçlarında ifa yeri 943
bbb) Parça borçlarında ifa yeri 944
ccc) Diğer borçlarda ifa yeri 944
c) İfa yerine göre borçların sınıflandırılması 945
aa) Aranacak borçlar 945
bb) Götürülecek borçlar 945
cc) Gönderilecek borçlar 946
4. İfa zamanı 946
a) Kavram 946
b) İfa zamanının belirlenmesi 948
aa) Süreye bağlı borçlarda ifa zamanının belirlenmesi 948
aaa) İfa zamanının taraflarca belirlenmesi 948
bbb) İfa zamanının işin niteliğine göre belirlenmesi 950
ccc) İfa zamanının kanunla belirlenmesi 950
bb) Süreye bağlı olmayan borçlarda ifa zamanı 950
c) İfa zamanını uzatma sözleşmesi (Stundungsvertrag) 951
d) Erken ifa 952
aa) Sözleşme hükümleri ve niteliği 953
bb) Durumun gereği. 953
cc) Kanun hükümleri 953
e) Vade ve sürenin hesaplanması 954
f) İş günlerinde ve iş saatlerinde ifa yükümlülüğü 955
aa) İş günlerinde ifa yükümlülüğü 955
bb) İş saatlerinde ifa yükümlülüğü 956
IV. PARÇA VE ÇEŞİT BORÇLARININ İFASI 957
1. Kavram 957
2. Parça ve çeşit borcu ayırımının hukukî sonuçları 959
a) İfa sorunu 959
b) Hasar sorunu 961
V. SEÇİMLİK BORÇLARIN İFASI 962
1. Kavram 962
2. Seçim hakkı 964
a) Seçim hakkının hukukî niteliği 964
b) Seçim hakkını kullanacak kişiler 964
aa) Seçim hakkı alacaklıya aittir 965
bb) Seçim hakkı borçluya aittir 966
cc) Seçim hakkı üçüncü bir kişiye aittir 966
3. Edimlerden birinin imkânsızlaşması 966
a) Kusursuz imkânsızlık halleri 967
aa) Edimlerden biri baştan itibaren imkânsızlaşmıştır 967
bb) Edimlerden biri sonradan imkânsızlaşmıştır 967
b) Kusurlu sonraki imkânsızlık halleri 967
aa) Seçim hakkı borçluya ait olmakla birlikte, imkânsızlık alacaklının
kusuru sonucu doğmuştur 967
bb) Seçim hakkı alacaklıya ait olmakla birlikte, imkânsızlık borçlunun
kusurundan doğmuştur 968
cc) Borcun doğumundan sonra, fakat seçim hakkının kullanılmasından
önce bütün edimler imkânsızlaşmıştır 968
dd) Borcun doğumundan ve seçim hakkının kullanılmasından sonra
edimlerden biri imkânsızlaşmıştır 968
4. Seçimlik yetki (Alternativermächtigung) 969
VI. PARA VE FAİZ BORÇLARININ İFASI 970
1. Para borçları 970
a) Genel bilgi 970
b) Ülke parası veya yabancı para ile ödeme 973
aa) Para borçlarının Ülke parasıyla ödenmesi 973
bb) Borcun, yabancı ülke parası (döviz) ile ödenmesi 974
c) Altın ile ödeme 976
d) Para değerindeki düşmelere karşı korunma 976
aa) Yabancı para değer kaydı 977
bb) Altın değer kaydı 977
cc) Eşya (endeks) değer kaydı 977
2. Faiz borçları 978
a) Kavram 978
b) Faizin hukukî niteliği 978
c) Faiz borcunun kaynakları 979
d) Faiz oranı 980
aa) Anaparada faiz oranı 980
aaa) Kanunî faiz oranı 980
1/a) Ticari olmayan işlerde kanunî faiz oranı 980
1/b) Ticari işlerde kanunî faiz oranı 981
bbb) Akdî faiz oranı 981
1/a) Ticari olmayan işlerde akdî faiz oranı 981
1/b) Ticari işlerde akdî faiz oranı 981
bb) Temerrüt faizi 982
aaa) Ticari olmayan işlerde temerrüt faizi oranı 982
bbb) Ticari işlerde temerrüt faizi oranı 982
cc) Yabancı para borçlarında faiz 984
1/d) Bileşik (mürekkep) faiz 984
1/aa) Ticarî olmayan işlerde bileşik faiz 984
1/bb) Ticarî işlerde bileşik faiz 984
VII. KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE İFA 985
1. Genel bilgi 985
2. Ödemezlik def’i (exceptio non adimpleti contractus) 986
a) Kavram 986
b) Ödemezlik def’inin şartları 987
aa) Karşılıklı borç yükleyen bir sözleşme olmalıdır 987
aaa) Genel bilgi 987
bbb) Edimler arasında karşılık ilişkisi bulunmalıdır 987
ccc) Edimler arasında değişim (mübadele) ilişkisi bulunmalıdır 989
bb) Karşılıklı edimler mevcut ve muaccel olmalıdır 990
cc) Tarafların edimleri aynı zamanda ifa yükümlülüğü bulunmalıdır 992
aaa) Aynı anda ifa karinesi 992
bbb) Öncelikle ifa yükümlülüğü 993
1/a) Tarafların edimlerinin aynı anda muaccel olması 993
1/b) Edimin ifasını talep eden alacaklının öncelikle ifa yükümlülüğü 993
1/aa) Sözleşmeden doğan öncelikle ifa yükümlülüğü 993
1/bb) Kanundan doğan öncelikle ifa yükümlülüğü 993
1/cc) Teamülden doğan öncelikle ifa yükümlülüğü 994
c) Ödemezlik def’inin sonuçları 994
3. Taraflardan birinin ifa güçsüzlüğü halinde ödemezlik def’i 996
a) Genel olarak 996
b) İfa güçsüzlüğü nedeniyle ödemezlik def’inin şartları 997
aa) Karşılıklı borç yükleyen bir sözleşme olmalıdır 997
bb) Borçlu ifa güçsüzlüğüne düşmelidir 998
cc) Karşı tarafın hakları tehlikeye düşmüş olmalıdır 999
dd) Hakkı tehlikeye düşen taraf borcunu henüz ifa etmemiş olmalıdır 999
c) İfa güçsüzlüğü nedeniyle ödemezlik def’inin hüküm ve sonuçları 1000
aa) Güvence gösterilinceye kadar borcun ifasından kaçınma hakkı 1000
bb) Sözleşmeden dönme hakkı 1001
4. İfanın hüküm ve sonuçları 1002
VIII. İFANIN İSPATI 1002
1. Genel olarak 1002
2. Borçlunun makbuz isteme hakkı 1004
a) Makbuz kavramı 1004
b) Makbuzun tâbi olduğu şekil 1004
c) Makbuzun içeriği 1005
d) Makbuzun hüküm ve sonuçları 1005
3. Senedin geri verilmesini isteme hakkı 1006
4. Senedin iptalini isteme hakkı 1007
5. Senedin geri verilmesinin doğurduğu sonuçlar 1008
6. Para borçlarında yapılan ödeme ve mahsuba ilişkin bazı kurallar 1009
IX. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ (GLAEUBIGERVERZUG) 1010
1. Kavram 1010
2. Alacaklının temerrüdünün şartları 1013
a) Borçlu, edimi alacaklıya gereği gibi önermiş olmalıdır 1013
b) Alacaklı önerilen edimi kabulden kaçınmış olmalıdır 1015
c) Alacaklının kabulden kaçınması haksız olmalıdır 1015
3. Alacaklı temerrüdünün sona ermesi 1016
4. İspat sorunu 1016
5. Alacaklı temerrüdünün sonuçları 1016
a) Genel bilgi 1016
b) Genel sonuçlar 1017
aa) Genel bilgi 1017
bb) Borçlunun sorumluluğunun hafifletilmesi 1017
cc) Hasarın alacaklıya geçmesi 1018
dd) Mütemerrit alacaklının ödemezlik def'ini ileri sürememesi 1018
ee) Alacaklı temerrüdünün, borçlu temerrüdünü sona erdirmesi 1019
ff) Borçlunun masrafları alacaklıdan isteme hakkı 1019
gg) Sözleşmeden doğan faizlerin işlemeye devam etmesi 1019
c) Özel sonuçlar 1019
aa) Borçlunun borçlanılan şeyi tevdi hakkı 1019
aaa) Genel bilgi 1019
bbb) Tevdiin şartları 1020
1/a) Genel olarak 1020
1/b) Tevdi, tevdi yerinde yapılmalıdır 1020
ccc) Tevdiin hüküm ve sonuçları 1021
bb) Borçlunun borçlanılan şeyi satma hakkı 1022
aaa) Genel bilgi 1022
bbb) Satışın şartları 1022
1/a) Şeyin niteliği veya diğer sebepler 1022
1/b) Borçlu, alacaklıya satışı önceden ihtar etmelidir 1023
1/c) Hâkim satışa izin vermiş olmalıdır 1023
ccc) Satışın hüküm ve sonuçları 1024
cc) Borçlunun sözleşmeden dönme hakkı 1024
aaa) Genel olarak 1024
bbb) Dönme hakkı 1025
ccc) Dönmenin sonuçları 1025

İ K İ N C İ K I S I M
BORÇ İLİŞKİLERİNİN İFA EDİLMEMESİ

§ 37. BORÇ İLİŞKİSİNİN İFA EDİLMEMESİ VE SONUÇLARI 1027
I. BORÇ İLİŞKİSİNİN İFA EDİLMEMESİ 1027
II. BORÇ İLİŞKİSİNİN İFA EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI 1028
1. Aynen ifa (Borçlunun ifaya zorlanması) 1028
a) İfa davası (Borçlanılan edimin aynen ifası) 1029
b) Cebri icra 1030
aa) Verme borçlarında 1031
bb) İrade beyanında bulunma yükümlülüğünde 1031
cc) Yapma ve yapmama borçlarında 1032
2. Tazminat davası (Giderim davası) 1035
3. Sözleşmeden dönme 1035
III. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİNİN İHLÂLİ 1035
1. Genel bilgi 1035
2. İhlâl çeşitleri 1036
a) Genel bilgi 1036
b) Kusurlu sonraki ifa imkânsızlığı (Borcun hiç ifa edilmemesi) 1036
c) Gereği gibi ifa etmeme 1043
aa) Genel bilgi, özellikle sözleşmenin müspet ihlâli kavramı 1043
bb) Gereği gibi ifa etmeme kavramı 1045
aaa) Genel bilgi 1045
bbb) Gereği gibi ifa etmeme türleri 1046
aaaa) Kötü ifa (Schlechterfüllung) 1047
bbbb) Yan yükümlülüklerin ihlâli 1049
1/a) İfaya yardımcı yan yükümlülüklerin ihlâli 1049
1/b) Koruma yükümlülüklerinin ihlâli 1050
d) Bağımsız yapmama borçlarının ihlâli 1051
e) Borçlunun vaktinden önce ifadan açıkça kaçınması 1051
IV. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN (AKDİ) SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 1051
1. Borca aykırı bir davranış olmalıdır (sözleşmenin ihlâli) 1051
2. Bir zarar doğmuş olmalıdır 1052
a) Genel bilgi 1052
aa) Sözleşmenin ihlâlinden doğan maddi zarar 1052
bb) Sözleşmenin ihlâlinden doğan manevi zarar 1054
b) Maddî zararın unsurları 1054
aa) İfa edilmeyen edimin değeri 1054
bb) Giderler 1055
cc) Diğer unsurlar 1055
dd) Müspet zarar - menfi zarar 1055
aaa) Müspet zarar 1056
bbb) Menfi zarar 1057
ee) Üçüncü kişinin zararı 1058
3. Sözleşmenin ihlâli ile zarar arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır 1059
4. Borçlu, sözleşmeyi kusurlu olarak ihlâl etmelidir 1059
a) Genel ilke Kusur sorumluluğu 1059
aa) Genel olarak 1059
bb) Akdî kusur kavramı 1060
cc) Akdî kusurun çeşitleri 1061
aaa) Kast 1061
bbb) İhmal 1061
dd) Akdî kusurun unsurları 1061
aaa) Akdî kusurun sübjektif unsuru 1062
bbb) Akdî kusurun objektif unsuru 1062
ee) Kusurun ispatı 1065
b) İstisna Kusursuz sorumluluk 1066
V. TAZMİNATIN HESAPLANMASI 1067
VI. BORÇLUNUN YARDIMCI KİŞİLERDEN DOLAYI SORUMLULUĞU 1070
1. Genel bilgi 1070
2. Borçlunun yardımcı kişilerden dolayı sorumluluğunun şartları 1072
a) Borçlu ile zarar gören alacaklı arasında bir borç ilişkisi bulunmalıdır 1072
b) Borçlu, borç ilişkisinden doğan borcun ifasını veya bir hakkın
kullanılmasını yardımcı kişiye bırakmış olmalıdır 1073
aa) Borçlunun, borcun üçüncü kişi tarafından yerine getirilmesine
izin vermesi 1074
bb) Üçüncü kişinin ifaya fiilen katılması 1074
c) Borcun ifasının, hakkın kullanılmasının yardımcı kişiye bırakılması
caiz olmalıdır 1079
d) Yardımcı kişi, alacaklıya kendisine verilen işi yürüttüğü sırada
zarar vermiş olmalıdır 1079
e) Yardımcı kişinin davranışı, borçluya farazi bir kusur olarak
yükletilebilmelidir 1081
f) Zarar 1083
g) Uygun illiyet bağı bulunmalıdır 1083
3. Hüküm ve sonuçları 1084
a) Genel olarak 1084
b) Borçlunun yardımcı kişiye rücu hakkı 1084
c) Yardımcı kişiden dolayı sorumluluğun kaldırılması veya
sınırlandırılması 1085
VII. SORUMSUZLUK ANLAŞMASI (SORUMLULUKTAN KURTULMA ANLAŞMASI) 1085
1. Genel bilgi 1085
2. Sorumsuzluk anlaşmasının hukukî niteliği 1086
3. Sorumsuzluk anlaşmasının geçerlilik şartları 1087
a) Genel bilgi 1087
b) Kast ve ağır ihmal halinde 1088
c) Hafif ihmal halinde 1088
aa) Alacaklı anlaşmanın yapıldığı sırada borçlunun hizmetinde
bulunuyorsa 1089
bb) Borçlunun sorumluluğu hükümet tarafından imtiyaz suretiyle
verilen bir işletmeden doğuyorsa 1089
VIII. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 1089
1. Genel bilgi ve kavram 1089
2. Borçlu temerrüdünün şartları 1092
a) Edimin ifası mümkün olmalıdır 1092
b) Borç muaccel olmalıdır 1092
c) Borçluya ihtar yapılmış olmalıdır 1093
aa) İhtar kavramı 1093
bb) İhtar yerine geçen durumlar 1095
aaa) Belirli vâdeli borçlar 1095
1/aaa) Belirli vâdenin taraflarca birlikte tespit edilmesi 1096
1/bbb)Belirli vâdeyi tespit yetkisinin sözleşmede taraflardan birine bildirim yoluyla tanınmış olması 1096
cc) İhtara gerek olmayan haller 1097
d) Alacaklı, edimi kabule hazır olmalıdır 1097
e) Borçlunun edimi ifadan kaçınma hakkı bulunmamalıdır 1097
f) İfa etmeme, borca aykırı bir davranış olmalıdır 1098
3. Kusur gerekli değildir 1098
4. Borçlu temerrüdünün hüküm ve sonuçları 1099
a) Borçlu temerrüdünün genel sonuçları 1099
aa) Kusursuz temerrüdün sonuçları 1099
aaa) Aynen ifa yükümlülüğü 1099
bbb) Para borçlarında temerrüt faizi ödeme yükümlülüğü 1099
bb) Kusurlu temerrüdün sonuçları 1102
aaa) Aynen ifa yükümlülüğü 1102
bbb) Gecikmeden doğan zarardan sorumluluk
(Gecikme tazminatı) 1102
aaaa) Borçlu ifada gecikmiş (mütemerrit) olmalıdır 1102
bbbb) Geç ifadan bir zarar doğmuş olmalıdır 1103
cccc) Zarar ile geç ifa arasında uygun illiyet bağı
bulunmalıdır 1104
dddd) Zarar borçlunun kusurlu davranışından doğmuş
olmalıdır 1104
ccc) Beklenmedik hâlden (Kazadan) sorumluluk 1105
aaaa) Genel olarak 1105
bbbb) Beklenmedik hâlden doğan sorumluluktan kurtulma 1105
1/aa) Kusursuzluğun ispatı 1105
1/bb) Beklenmedik hâlin kaçınılmaz olduğunun ispatı 1106
ddd) Para borçlarında aşkın zarardan (munzam zarardan)
sorumluluk 1106
aaaa) Genel bilgi 1106
bbbb) Şartları 1108
b) Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun temerrüdünün
hüküm ve sonuçları 1109
aa) Genel olarak 1109
bb) Alacaklının seçimlik haklarını kullanmasının şartları 1109
aaa) Karşılıklı borç yükleyen bir sözleşme olmalıdır 1109
bbb) Borçlu temerrüde düşmüş olmalıdır 1110
ccc) Alacaklı borçluya ek bir süre vermiş olmalıdır 1110
ddd) Süre verilmesini gerektirmeyen durumlar 1113
aaaa) Borçlunun durum ve tutumundan süre verilmesinin
etkisiz kalacağı anlaşılmaktaysa 1113
bbbb) Borçlunun temerrüdü sonunda borcun ifasının
alacaklı için faydasız hale gelmesi 1113
cccc) Ortada kesin vâdeli bir işlem var ise 1114
eee) Borçlu kusurlu olmalıdır 1114
fff) Verilen edilen süre içinde borç ifa edilmemiş olmalıdır 1115
aa) Alacaklıya tanınan seçimlik hakların çeşitleri 1115
aaa) Aynen ifa ile birlikte gecikme tazminatının istenmesi 1115
bbb) Alacaklının aynen ifa ile birlikte gecikme tazminatından vazgeçme hakkı 1116
aaaa) Genel olarak 1116
bbbb) Aynen ifa ile birlikte gecikme tazminatından vazgeçen alacaklının, borçluya karşı ikinci seçim hakkı 1117
1/a) Müspet zararın tazminini isteme hakkı 1117
1/b) Sözleşmeden dönme ve menfi tazminat
isteme hakkı 1119
l/aa) Alacaklının sözleşmeden dönme hakkı 1120
1/bb) Alacaklının menfi zararın tazminini
isteme hakkı 1123
b) Kısmî temerrüt 1126
c) Ard arda teslimli ve sürekli sözleşmelerde temerrüt 1127
IX. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİNDEN DOĞAN SORUMLULUK
(CULPA IN CONTRAHENDO) 1128
1. Kavram 1128
2. Sorumluluğun hukukî niteliği 1130
a) Haksız fiil görüşü 1130
b) Sözleşmeden doğan sorumluluk görüşü 1131
c) Kendine özgü sorumluluk görüşü 1132
3. Sözleşme görüşmelerinden doğan sorumluluk halleri 1133
a) Kanunda düzenlenen görüşme sorumluluğu halleri 1133
aa) Kendi kusuruyla yanılan tarafın, sözleşmeyi iptal etmesinden
dolayı karşı tarafın uğradığı zarardan sorumluluğu 1133
bb) Temsil olunanın temsilciye verdiği temsil belgesini
geri almamasından dolayı iyiniyetli üçüncü kişilerin
uğradığı zarardan sorumluluk 1134
cc) Yetkisiz temsilcinin sorumluluğu 1134
dd) Başlangıçtaki imkânsızlık nedeniyle sözleşmenin butlanından
doğan zarardan sorumluluk 1134
b) Doktrin ve uygulamada kabul edilen görüşme sorumluluğu halleri 1135
aa) Görüşmeler sırasında kusurlu olarak yanlış bilgi verenin
sorumluluğu 1135
bb) Bir kimsenin yapmayı asla düşünmediği bir sözleşme hakkında kötüniyetli ve aldatıcı hareketlerle diğer bir kimsede sözleşme yapma ümidi uyandırmaktan dolayı sorumluluğu 1136
cc) Koruma yükümlülüklerinin ihlâlinden doğan görüşme sorumluluğu 1137
4. Sözleşmeden doğan sorumlulukla sözleşme dışı sorumluluğun yarışması 1137

Ü Ç Ü N C Ü K I S I M
§ 38. BORÇLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ETKİSİ 1141
I. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME 1141
1. Genel bilgi ve kavram 1141
2. Üçüncü kişi yararına sözleşmenin geçerlik şartları 1142
3. Üçüncü kişi yararına sözleşmenin çeşitleri 1144
a) Eksik üçüncü kişi yararına sözleşme 1144
b) Tam üçüncü kişi yararına sözleşme 1146
aa) Genel olarak 1146
bb) Tam üçüncü kişi yararına sözleşmenin benzer kurumlardan farkı 1147
aaa) Temsilden farkı 1147
bbb) Alacağın devrinden farkı 1148
ccc) Havaleden farkı 1148
cc) Tam üçüncü kişi yararına sözleşmenin hüküm ve sonuçları 1149
aaa) Vaad ettiren ile vaad eden arasındaki ilişki (Karşılık ilişkisi) 1149
bbb) Vaad ettiren ile üçüncü kişi arasındaki ilişki (Değer ilişkisi) 1149
ccc) Vaad eden ile üçüncü kişi arasındaki ilişki 1150
ddd) Üçüncü kişinin hukukî durumu 1151
1/a) Üçüncü kişinin hakkı 1151
1/b) Üçüncü kişinin hakkının özellikleri 1151
4. Üçüncü kişiyi koruma etkili sözleşme 1152
II. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ (EDİMİNİ) ÜSTLENME 1153
1. Genel bilgi 1153
2. Benzer kurumlardan farkı 1154
a) Garanti sözleşmesinden farkı 1154
b) Kefaletten farkı 1155
c) Temsilden farkı 1156
d) Havaleden farkı 1156
e) Borcun üstlenilmesinden farkı 1156
3. Üçüncü kişinin fiilini üstlenmenin şartları 1156
a) Bir üstlenme olmalıdır 1156
b) Üçüncü kişinin bir edimi üstlenilmelidir 1157
c) Sözleşmenin tarafları fiil ehliyetine sahip olmalıdır 1158
4. Üçüncü kişinin fiilini üstlenmenin hüküm ve sonuçları 1159

D Ö R D Ü N C Ü B Ö L Ü M
BORÇ İLİŞKİLERİNDE ÖZEL DURUMLAR


B İ R İ N C İ K I S I M
ŞARTA BAĞLI BORÇLAR
§ 39. ŞART KAVRAMI, ŞARTIN ÇEŞİTLERİ VE SONUÇLARI 1161
I. ŞART KAVRAMI 1161
1. Genel bilgi ve tanım 1161
2. Şartın bazı kurumlardan farkı 1163
a) “Sözleşmenin şartları” kavramından farkı 1163
b) Hukukî şart kavramından farkı 1163
c) Yükümlülükten farkı 1164
d) Vâdeden farkı 1165
3. Şart olarak gösterilen olayın nitelikleri 1165
a) Şart, her şeyden önce tarafların iradesine dayanmalıdır. 1165
b) Şartı oluşturan olay belirsiz bir olay olmalıdır 1166
c) Olay geleceğe ilişkin bir olay olmalıdır 1166
4. Şartın caiz olması 1166
a) Kural Şart özgürlüğü 1166
b) İstisna Şart yasağı (Şart kabul etmeyen işlemler) 1167
c) Yasak şartlar 1168
aa) Hukuka veya ahlâka aykırı şartlar 1168
bb) İmkânsız şartlar 1168
d) Anlamsız ve başkalarını rahatsız edici şartlar 1168
5. Şartın çeşitleri 1169
a) Olayın konusuna göre şartın çeşitleri 1169
aa) Olumlu ve olumsuz şartlar 1169
bb) İradî, tesadüfî ve karma şartlar 1169
b) Olayın sonuçlarına göre şartın çeşitleri 1171
aa) Geciktirici şart 1171
bb) Bozucu şart 1171
6. Şartın hüküm ve sonuçları 1172
a) Şarta bağlı hukukî işlemin şartın gerçekleşmesinden önceki
(askı durumundaki) hüküm ve sonuçları 1172
aa) Geciktirici şarta bağlı hukukî işlemin şartın gerçekleşmesinden
önceki hüküm ve sonuçları 1172
aaa) Geciktirici şarta bağlı borçlandırıcı işlemde 1172
bbb) Geciktirici şarta bağlı tasarruf işleminde 1174
bb) Bozucu şarta bağlı işlemin şartın gerçekleşmesinden önceki
(askı devresindeki) hüküm ve sonuçları 1175
b) Şarta bağlı hukukî işlemin şartın gerçekleşmesinden sonraki
hüküm ve sonuçları 1176
aa) Şartın gerçekleşmesi 1176
aaa) Geciktirici şarta bağlı işlemin şartın gerçekleşmesinden
sonraki hüküm ve sonuçları 1177
bbb) Bozucu şarta bağlı işlemin şartın gerçekleşmesinden
sonraki hüküm ve sonuçları 1177
bb) Şartın gerçekleşmiş sayılması 1178
cc) Şartın ortadan kalkması veya imkânsızlaşması 1179


İ K İ N C İ K I S I M
CEZA KOŞULU, BAĞLANMA PARASI VE CAYMA PARASI

§ 40. CEZA KOŞULU 1181
I. KAVRAM 1181
II. HUKUKİ NİTELİĞİ 1182
III. CEZA KOŞULUNUN BAĞLI OLDUĞU ŞEKİL 1183
IV. CEZA KOŞULUNUN AMACI VE ÇEŞİTLERİ 1184
1. Seçimlik ceza koşulu 1184
2. İfaya eklenen ceza koşulu 1185
3. İfayı engelleyen ceza koşulu (Wandelpön = dönme cezası) 1186
V. CEZA KOŞULU İLE ZARAR ARASINDAKİ İLİŞKİ TAZMİNAT TALEBİ 1186
1. Ceza koşulu isteminin zarardan bağımsızlığı 1186
2. Aşkın (fazla) zararın giderilmesini isteme hakkı 1187
VI. BORÇLUNUN AŞIRI CEZANIN İNDİRİLMESİNİ İSTEME HAKKI 1188
1. Genel olarak 1188
2. Aşırı cezanın indirilmesinin şartları 1188
a) Geçerli bir ceza koşulu anlaşması bulunmalıdır 1188
b) Ceza koşulu muaccel olmalıdır 1188
c) Ceza henüz ifa edilmemiş olmalıdır 1189
d) Ceza koşulu aşırı derecede yüksek olmalıdır 1189
§ 41. BAĞLANMA PARASI, CAYMA PARASI 1191
I. BAĞLANMA PARASI (HAFTGELD) 1191
II. CAYMA PARASI (REUGELD) 1192
ÜÇÜNCÜ KISIM
BORÇLU VE ALACAKLININ BİRDEN ÇOK OLMASI
§ 42. BORÇLUNUN BİRDEN ÇOK OLMASI 1195
I. BİRDEN ÇOK BORÇLUNUN MEVCUT OLDUĞU BORÇ İLİŞKİLERİ 1195
1. Bireysel borç ilişkisi 1195
2. Elbirliği halinde borç ilişkisi 1196
II. BİREYSEL BORÇ İLİŞKİSİNİN ÇEŞİTLERİ 1196
1. Bölünemeyen borç 1196
2. Müteselsil borç 1197
3. Kümülâtif borç 1198
4. Kısmî borç 1198
5. İkincil (Tali) borç 1199
III. MÜTESELSİL BORÇ (SOLIDARSCHULD) 1200
1. Tanım 1200
2. Müteselsil borcun hukukî niteliği 1200
3. Müteselsil borcun özellikleri 1201
4. Müteselsil borcun doğuş sebepleri 1202
a) Hukukî işlemden (sözleşmeden) doğan müteselsil borç 1203
aa) Sözleşmenin kurulduğu sırada tarafların ortak irade
beyanlarından doğan müteselsil borç 1203
bb) Borca katılma (birlikte borç üstlenme) yoluyla
meydana gelen müteselsil borç 1203
b) Kanundan doğan müteselsil borçlar 1204
5. Müteselsil borcun hüküm ve sonuçları 1205
a) Alacaklı ile borçlular arasındaki hukukî durum (dış ilişki) 1205
aa) Alacaklının müteselsil borçlular karşısındaki hukukî durumu 1205
bb) Müteselsil borçluların alacaklı karşısındaki hukukî durumları 1206
aaa) Müteselsil borçluların sahip oldukları ortak def’i ve itirazlar 1206
bbb) Müteselsil borçlulardan her birinin sahip olduğu
kişisel def’i ve itirazlar 1207
ccc) Müteselsil borçluların bireysel davranışı 1209
b) Borçlular arasındaki iç ilişki 1209
aa) Borçluların birbirlerine karşı rücu hakkı 1209
bb) Halefiyet 1212
6. Müteselsil borcun sona ermesi 1213
a) Müteselsil borcun alacaklı tatmin edilerek sona ermesi 1213
b) Müteselsil borcun alacaklı tatmin edilmeksizin sona ermesi 1214
7. Tam teselsül - Eksik teselsül 1215
§ 43. ALACAKLININ BİRDEN ÇOK OLMASI 1217
I. ELBİRLİĞİ HALİNDE ALACAK İLİŞKİSİ 1217
II. BİREYSEL ALACAK İLİŞKİSİ 1217
1. Bölünemeyen alacak 1217
2. Kümülâtif alacak 1217
3. Kısmî alacak 1218
4. Müteselsil alacak 1218
a) Kavram ve tanım 1218
b) Doğuş sebepleri 1219
c) Tarafların hukukî durumu 1219
aa) Borçlunun hukukî durumu 1219
bb) Alacaklının hukukî durumu 1220
d) Müteselsil alacağın sona ermesi 1221
DÖRDÜNCÜ KISIM
BORÇ İLİŞKİLERİNDE ALACAKLI VE
BORÇLU TARAFIN DEĞİŞMESİ
§ 44. ALACAĞIN DEVRİ VE BORCUN ÜSTLENİLMESİ 1224
I. ALACAĞIN DEVRİ 1224
1. Kavram 1224
2. Alacağın devrinin çeşitleri 1225
a) Yasal devir 1225
b) Yargısal devir 1227
c) İradî devir 1227
3. Devrin hukukî niteliği 1228
a) Alacağın devri hukukî bir işlemdir 1228
b) Alacağın devri bir tasarruf işlemidir 1228
c) Alacağın devri sözleşmeye dayalı bir işlemdir 1229
d) Alacağın devri sebebe bağlı bir işlemdir 1229
4. Devrin esas ve şekle ilişkin şartları 1232
a) Devrin esasa ilişkin şartları 1232
b) Devrin şekle ilişkin şartları 1233
5. Devrin konusu 1234
a) Kural 1234
b) İstisnalar 1236
aa) Genel olarak 1236
aaa) Kanuna göre devri yasak olan alacaklar 1236
bbb) Sözleşmeye göre devri yasak olan alacaklar 1236
ccc) Hukukî ilişkinin niteliğine göre devri yasak olan alacaklar 1237
bb) Devir yasağına uymamanın hüküm ve sonuçları 1237
6. Devrin kapsamı 1238
7. Devrin hüküm ve sonuçları 1238
a) Devrin asli sonuçları 1238
aa) Alacağın devralana geçmesi ve alacaklının değişmesi 1238
bb) Devredenin garanti (tekeffül) borcu 1238
cc) İspat araçlarını, özellikle yazılı delilleri (senet ve belgeleri)
teslim borcu 1239
b) Devrin yan sonuçları 1239
aa) Öncelik haklarının asıl alacakla birlikte devralana geçmesi 1239
bb) Yan (fer’i) hakların devralana geçmesi 1239
cc) Düzenleyici (ikincil) hakların, özellikle yenilik doğuran hakların
geçmesi 1240
c) Devralan ile borçlu arasındaki hukukî ilişki 1240
aa) Borçlunun devre izin vermesi gerekli değildir 1240
bb) Borçlunun def’i (savunma) hakları 1241
d) Devreden ile devralan arasındaki hukukî ilişki 1242
II. BORCUN ÜSTLENİLMESİ (SCHULDÜBERNAHME) 1243
1. Kavram 1243
2. Çeşitleri 1244
a) Borcun iç üstlenilmesi 1244
aa) Kavram 1244
bb) Borcu iç üstlenme sözleşmesi 1244
cc) İç üstlenmesi sözleşmesinin hüküm ve sonuçları 1246
b) Borcun dış üstlenilmesi (Externe Schuldübernahme) 1247
aa) Kavram 1247
bb) Sözleşmenin konusu 1248
cc) Dış üstlenme sözleşmesinin tarafları 1248
dd) Borcun dış üstlenilmesi sözleşmesinin kurulması 1248
aaa) Öneri 1249
bbb) Kabul 1249
ee) Dış üstlenme sözleşmesinin şekli 1250
ff) Borcun dış üstlenilmesinin hüküm ve sonuçları 1250
aaa) Asli sonuçlar 1250
bbb) Yan (fer’i) sonuçlar 1250
ccc) Borcu üstlenenin savunmaları (def’i hakları) 1251
c) Bir malvarlığının veya işletmenin devri yoluyla borcun üstlenilmesi 1252
aa) Kavram 1252
bb) Hüküm ve sonuçları 1253
d) İşletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi 1254
5. Borca katılma 1254
a) Kavram 1254
b) Hüküm ve sonuçları 1255
6. Sözleşmenin devri 1255
B E Ş İ N C İ K I S I M
BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER
§ 45. GENİŞ ANLAMDA BORCUN, ÖZELLİKLE SÖZLEŞME
İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ 1257
I. BOZMA SÖZLEŞMESİ (İKALE = AUFHEBUNGSVERTRAG) 1258
II. FESİH (KÜNDIGUNG) 1259
III. DÖNME (RÜCKTRITT) 1260
IV. GERİ ALMA (WIDERRUF) 1262
V. İPTAL (ANFECHTUNG) 1262
§ 46. DAR ANLAMDA BORCUN SONA ERMESİ 1263
I. GENEL OLARAK 1263
II. DAR ANLAMDA BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER 1263
1. Borcun yenilenmesi 1263
a) Kavram 1263
b) Yenilemenin şartları 1264
aa) Eski bir borç mevcut olmalıdır 1264
bb) Yeni bir borç kurulmalıdır 1264
cc) Taraflar yenileme iradesine sahip olmalıdır 1265
c) Yenileme karinesi yasağı 1265
d) Cari hesap ile ilgili karine 1266
e) Yenilemenin hukukî niteliği 1266
f) Yenilemenin hukukî sonuçları 1267
2. Alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi 1267
a) Kavram 1267
b) Birleşmenin hukukî sonucu 1268
aa) Borç, kural olarak sona erer 1268
bb) İstisnalar 1269
cc) Borcun yeniden doğması 1269
3. İbra 1270
a) Kavram 1270
b) İbranın hukukî niteliği 1271
c) İbra sözleşmesinin unsurları 1272
aa) Esasa ilişkin unsurlar 1272
bb) İbra sözleşmesinin şekli 1273
d) İbranın sonuçları 1273
4. Takas (Verrechnung) 1274
a) Kavram 1274
b) Takasın hukukî niteliği 1274
c) Takasın çeşitleri 1275
d) Takasın şartları 1275
aa) Olumlu şartlar 1275
aaa) Takas edilecek borçlar karşılıklı olmalıdır 1275
bbb) Takas edilecek borçlar para borcu veya özdeş borç
(aynı türden borç) olmalıdır 1276
ccc) Takas edilecek borçlar muaccel olmalıdır 1278
ddd) Takas edilecek borç dava edilebilir bir borç olmalıdır 1278
bb) Olumsuz şartlar 1279
aaa) Taraflar, takas hakkını sözleşme ile ortadan kaldırmış
olmamalıdır 1279
bbb) Kanun takas hakkını ortadan kaldırmış olmamalıdır 1279
e) Takasın sonuçları 1279
5. Za¬ma¬na¬şı¬mı (Ver¬jäh¬rung) 1281
a) Kav¬ram 1281
b) Zamanaşımının şartları 1284
aa) Zamanaşımına tâbi bir alacak olmalıdır 1284
bb) Zamanaşımı süresi geçmiş olmalıdır 1285
aaa) Sürenin işlemeye başlaması 1285
aaaa) Kural 1285
bbbb) İstisna 1286
bbb) Zamanaşımı sürelerinin sözleşme ile değiştirilememesi 1287
ccc) Sürenin hesaplanması 1288
aaaa) Olağan zamanaşımı süresi 1288
bbbb) Olağanüstü zamanaşımı süresi 1288
1/a) Kira bedelleri, anapara faizleri ve
ücret gibi diğer dönemsel edimler. 1289
1/b) Otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri. 1289
1/c) Küçük sanat işlerinden ve küçük çapta
perakende satışlardan doğan alacaklar. 1289
1/d) Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacaklar. 1289
1/e) Vekâlet, komisyon ve acentalık sözleşmelerinden, ticari simsarlık ücreti alacağı dışında, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar. 1289
1/f) Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla
hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklar. 1289
cccc) Diğer olağanüstü zamanaşımı süreleri 1290
1/a) Haksız fiilden doğan tazminat alacaklarında 1290
1/b) Sebepsiz zenginleşmeden doğan alacak hakkı 1290
1/c) Ayıptan doğan alacak hakkı 1290
c) Zamanaşımının durması ve kesilmesi 1291
aa) Zamanaşımının durması 1291
aaa) Genel olarak 1291
bbb) Zamanaşımını durduran sebepler 1291
aaaa) Velayet süresince, çocukların ana ve babalarından
olan alacakları için. 1291
bbbb) Vesayet süresince, vesayet altında bulunanların vasiden veya vesayet işlemleri sebebiyle Devletten olan alacakları için. 1292
cccc) Evlilik devam ettiği sürece, eşlerin diğerinden olan
alacakları için. 1292
dddd) Hizmet ilişkisi süresince, ev hizmetlilerinin onları çalıştıranlardan olan alacakları için. 1292
eeee) Borçlu, alacak üzerinde intifa hakkına sahip olduğu
sürece. 1292
ffff) Alacağı, Türk mahkemelerinde ileri sürme imkânının bulunmadığı sürece. 1292
gggg) Alacaklı ve borçlu sıfatının aynı kişide birleşmesinde, birleşmenin ileride geçmişe etkili olarak ortadan kalkması durumunda, bu durumun ortaya çıkmasına kadar geçecek sürece. 1292
bb) Zamanaşımının kesilmesi 1292
aaa) Genel olarak 1292
bbb) Zamanaşımını kesen sebepler 1293
aaaa) Borçlunun fiiline dayanan kesilme sebepleri 1293
bbbb) Alacaklının fiiline dayanan kesilme sebepleri 1293
1/a) Alacaklının alacağını dava veya def’i yoluyla
mahkeme veya hakem önünde ileri sürmesi 1293
1/b) Alacaklının icra takibinde bulunması 1294
1/c) Alacaklının borçlu aleyhine iflâs masasına başvurması da zamanaşımını keser 1294
d) Davanın reddedilmesi halinde ek süre 1294
e) Zamanaşımından feragat 1295
f) Zamanaşımının hüküm ve sonuçları 1297
aa) Genel olarak 1297
bb) Borçlunun zamanaşımı def’ini ileri sürme hakkı 1297
cc) Zamanaşımına uğramış bir alacak, alacaklıya eksik
bir alacak hakkı verir 1298
dd) Borçlu, her hak gibi, zamanaşımı def’ini ileri sürme hakkını da
kötüye kullanamaz 1298
6. Borçlunun sorumlu olmadığı sonraki imkânsızlık 1299
a) Kavram 1299
b) Unsurları 1299
aa) Borçlanılan edim sonradan imkânsız hale gelmelidir 1299
bb) Borçlu imkânsızlıktan sorumlu olmamalıdır 1301
c) Borçlunun ihbar yükümlülüğü 1302
d) Sonraki imkânsızlığın hüküm ve sonuçları 1303
aa) Borcun sona ermesi 1303
bb) Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde karşı edim sorunu 1303
aaa) Kural Karşı edim borcunun sona ermesi 1303
bbb) İstisna Karşı edim borcunun sona ermemesi 1304
e) İkame değer 1304