Çalma hastalığı nedir?

Uzman SühaN

Administrator
Çalma hastalığı nedir?
Kleptomani, ihtiyaç duyulmayan ve genellikle düşük değer sahip şeyleri çalma hastalığı ya da dürtüsüdür.Tedavi edilmediğinde hastaya ve çevresine psikolojik ve duygusal problemler çıkarabilen ciddi ruhsal bir rahatsızlıktır. Kleptomani, bir nevi dürtü kontrol bozukluğudur. Kendinizi başkasına ait bir nesneyi çalmaktan alıkoyamamadır.


Bu rahatsızlığı olan insanların bazıları ruhsal tedavi görmekten korktukları için gizli bir utanç yaşar. Kleptomaninin tedavisi bulunmasa da ilaç veya psikoterapi ile kompülsif (karşı konulmaz) çalma döngüsünün sona erdirilmesine yardımcı olunmaya çalışılır.


İhtiyacınız olmayan eşyaları çalmaya yönelik güçlü dürtüler
• Hırsızlığa teşvik eden duygularda artış
• Çalma sırasında zevk duyma ve haz alma
• Hırsızlık sonrası korkunç derecede suçluluk ya da utanç hissi gibi






6.jpg











Güçlü dürtü

Tipik hırsızların aksine kleptomani hastaları kişisel ihtiyaçları için çalmazlar. Ya da bir intikam alma duygusu ile hareket etmezler.Çalma dürtüsü o kadar güçlüdür ki sadece çalmaya odaklanırlar. Bu dürtü onları rahatsız, endişeli, gergin veya utangaç hissettirir.Bu duyguları yatıştırmak için çalmaya yönelirler.

Hırsızlık sırasında, rahatlama ve haz hissederler. Daha sonra ise büyük suçluluk, pişmanlık, kendinden nefret etme ve tutuklama korkusu yaşarlar. Ancak dürtü daha sonra tekrar geri gelmekte ve bu döngü bu şekilde devam etmektedir.

Spontan olaylar ve halka açık yerlerde hırsızlık

Kleptomani atakları genellikle planlama olmaksızın kendiliğinden ortaya çıkar. Bu hastalığı olan insanları çoğu mağaza ve süpermarketler gibi halka açık yerlerde hırsızlık yapar. Bazıları ise arkadaş ve tanıdıkları ile beraber iken onlardan bir şeyler çalar. Çalıntı eşyaların kleptomanili kişi için hiçbir değeri yoktur ve çoğunlukla çalındıktan sonra atılır. Bazen de aileden birilerine ya da arkadaşlarına verilir. Hatta bazen çalınan yere tekrar gizlice bırakılır.

Ne zaman doktora görünmelidir?

Eğer yukarıda sayılan belirtileri yaşıyorsanız ve kendinizi hırsızlık yapmaktan alıkoyamıyorsanız doktora görünmeniz gerekir. Kleptomani olan insanların birçoğu tutuklanıp hapse atılma korkusundan dolayı doktora başvurmaz ve tedavi olmayı istemez. Ancak muayene olunan psikyatrist hırsızlık ihbarı yapmaz. Tedavi almak kleptomani üzerinde kontrol kazanmanıza yardımcı olacaktır.

Bir yakınınızda kleptomani varlığı

Eğer yakın bir arkadaşınız veya aileden birinin kleptomani olduğundan şüpheleniyorsanız durumu yakından takip ediniz. Kleptomaninin bir karakter sorunu olmadığını ve bir ruh sağlığı durumu olduğunu da aklınızdan çıkarmayınız. Bu yüzden suçlama yoluna gitmeden nazik bir yaklaşım içinde olunmalıdır. Aşağıdaki noktaların ilgili kişi ile konuşulması yararlı olacaktır:

• Hakkında endişelenmenizin nedeninin onu sevdiğinizden ve onun sağlık ve huzurunu istediğinizden olduğunu

• Tutuklanma, işini kaybetme ve yakın ilişkilerinin zarar görmesinden endişelendiğinizi

• Kleptomani ile çalma dürtüsünün çok kuvvetli ve karşı konulmaz olduğunu bildiğinizi

• Etkili tedaviler ile çalma dürtüsünün en aza indirilerek bağımlılığı ve hırsızlık sonucu ortaya çıkan utanma hissini en aza indirmeye çalışıldığını kendisine söyleyebilirsiniz.

Kleptomani olan kişi ile yukarıda söylenen şeyleri nasıl konuşacağınız konusunda tereddütlerinizi bir psikiyatrist ile paylaşabilirsiniz.

NEDENLERİ

Kleptomaninin asıl nedeni bilinmemektedir. Ancak beyindeki değişikliklerin kleptomaninin ortaya çıkmasında temel neden olduğunu belirten çeşitli görüşler vardır. Kleptomani “serotonin”adı verilen doğal bir beyin kimyasalı (nörotransmitter) ile ilgili ortaya çıkan problemlerden kaynaklanabilir. Serotonin, ruh hali ve duyguların düzenlenmesine yardımcı olan kimyasaldır. Dürtüsel davranışlara eğilimli kişilerde serotonin düzeyinin düşüklüğü yaygındır.

Kleptomani ayrıca bağımlılık bozuklukları ile ilişkili de olabilir ve hırsızlık “dopamin” salımının artışına neden olabilir.Dopamin de başka bir nörotransmitterdir ve zevkli duyguların oluşmasına neden olur. Bu yüzden tekrar tekrar hırsızlık yapılmasını teşvik edebilir. Yapılan araştırmalardan bir diğeri de kafa travması sonucu kleptomani oluşmasını vurgulamaktadır. Diğer olası nedenler için daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç vardır.

RİSK FAKTÖRLERİ

Kleptomani nadir olarak görülen bir rahatsızlık olarak kabul edilir. Bireylerin birçoğunun tedavi için hiç başvurmaması bir kısmının da hırsızlık sonrası yakalanması sonucu kleptomani teşhisi konan kişi sayısı az olmaktadır. Marketlerde hırsızlık yapanların yaklaşık yüzde 5’inin kleptomani hastası olduğu tahmin edilmektedir. Kleptomani genellikle ergenlik döneminde veya genç erişkinlik dönemlerinde başlar ancak nadiren 50 yaşından sonra da başlayabilir. Kleptomani için aşağıdaki risk faktörleri bulunmaktadır:

• Aile öyküsü: Ailedeki birinci dereceden akrabalardan birinde Kleptomani veya obsesif- kompulsif bozukluk olması kleptomani riskini artırabilir.

• Kadın olunması: Bilinen kleptomani hastalarının yaklaşık üçte ikisi kadındır.

• Başka ruhsal bir hastalık olması: Kleptomani olan kişilerde genellikle bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu, yeme bozuklukları, madde bağımlılığı veya kişilik bozukluğu gibi başka ruhsal hastalıklar da bulunmaktadır.

• Kafa travması veya beyin yaralanmaları: Kafa travması yaşayan insanlarda kleptomani gelişme riski doğmaktadır.

TESTLER VE TEŞHİS

Eğer belirtilerden yola çıkarak kendinizde ya da bir tanıdığınızda Kleptomani olmasından şüphelenir ve tedavi almaya karar verirseniz ilkin fiziksel ve psikolojik değerlendirmeler yapılacaktır. Fiziksel muayene ile belirtilerin fiziksel bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılır.

Kleptomani tanısı için herhangi bir laboratuvar testi yoktur. Belirtilere bağlı olarak Kleptomani teşhisi konur. Kleptomani, bir tür dürtü kontrol bozukluğudur. Dolayısıyla doktorunuz dürtüler hakkında sorular soracak ve psikolojik nedenler olup olmadığına yönelik bilgiler elde etmeye çalışacaktır. Ayrıca tanı belirlemeye yardımcı olan psikolojik anketler veya öz değerlendirme formları da doldurulabilir.

Kleptomani tanısı için,Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve (DSM) İstatistiksel El Kitabı’nda belirtilen kriterlerin sağlanması gerekir. Bu el kitabı Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından yayınlanmış ve ruhsal durumların teşhisinde ilgili uzmanlarca kullanılmaktadır. Kleptomani tanısı için belirlenen kriterler şunlardır:

• Kişisel kullanım ya da parasal değer bakımından gerekli olmayan nesneleri çalmaya yönelik dürtüyü engellemede yetersizlik

• Hırsızlık yaptıracak aşırı bir isteğin varlığı

• Hırsızlıkeylemi sırasında zevk alma ve rahatlama duygusu yaşama

• Hırsızlık bir intikam almak ya da öfkeyi ifade etmek durumunda ya dahalüsinasyon ve sanrı sırasında yapılmaz

• Çalma olayı anti-sosyal kişilik bozukluğu gibi bipolar bozukluğa bağlı manik ataklar ya da diğer ruh sağlığı bozuklukları ile ilişkili değildir.

KOMPLİKASYONLAR

Tedavi edilmediği taktirde kleptomani aşırı derecede duygusal, yasal ve mali sorunlara neden olabilir. Örneğin bazıları hırsızlık suçundan tutuklanmaktadır. Hırsızlık yapmanın yanlış olduğunu bildiğiniz halde Kleptomani nedeniyle karşı konulmaz bir dürtü ile hırsızlık yaparsınız. Sonrasında ise suçluluk, utanma, kendinden nefret etme ve aşağılama gibi duygularla kendini harap eder. Kleptomani ile ilişkili komplikasyonlar şunlardır:

• Tutuklanma
• Hapis
• Depresyon
• Alkol ve madde bağımlılığı
• Yeme bozuklukları
• Kaygı bozukluğu
• Kompulsif kumar veya alışveriş
• İntihar düşünce ve davranışları
• Sosyal izolasyon gibi

TEDAVİ VE İLAÇLAR

Korku, aşağılanma ya da utanma durumları tedavi arayışının önündeki engellerdir. Tek başına Kleptomaninin üstesinden gelmek zordur. Bu yüzden uzman yardımı gereklidir. Tedavi olarak ilaç kullanımı ve psikoterapi kullanılmaktadır. Standart bir kleptomani tedavisi yoktur ve hangi yaklaşımın etkili olacağı üzerinde çalışılmaktadır.

İlaçlar

Kleptomani tedavisinde psikiyatrik ilaçların kullanımı konusunda biraz katı bilimsel araştırmalar vardır. Ancak, bazı ilaçlar yararlı olabilir. Hangi ilaçların faydalı olacağı genel sağlık durumunuza, depresyona veya obsesif – kompulsif bozukluk gibi diğer koşullara bağlıdır.Bazen birkaç ilacın bir arada kullanılması gerekebilir. Kullanılabilecek ilaçlar şunlardır:

• Antidepresanlar: Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) genellikle kleptomani tedavisinde kullanılır. Fluoksetin (Prozac, Prozac) , paroksetin (Paxil, Paxil CR) ve fluvoksamin (Luvox, Luvox CR) bu guruptaki ilaçlardandır.

• Duygudurum düzenleyici ilaçlar: Bu ilaçlar ruh halinizi iyileştirerek çalmak dürtüsünün tetiklenmesini önlemeye yardımcı olur. Kleptomani tedavisinde kullanılan bir duygudurum düzenleyici ilaçlardan biri lityum (Lithobid) ‘dur.

• Anti- nöbet ilaçlar: Başlangıçta nöbet bozuklukları için tasarlanmış olmasına rağmen, bu ilaçların kleptomani dahil bazı ruh sağlığı bozukluklarında da faydalı olduğu tespit edilmiştir.Topiramat (xenical) ve valproik asit (Depakene, Stavzor) yaygın kullanılan örnekleridir.

• Bağımlılık ilaçları: Bir opioidantagonisti olan Naltrekson (Revia, Vivitrol), beynini çalma ile zevk alan birimini bloke eder. Bu ilaç çalma dürtüsü ve alınan zevki azaltmaya yardımcı olabilir.

Birden fazla ilacı ayrı ayrı ya da birlikte kullanmanız gerekebilir. İlaç denemeleri sonucu kleptomani için en az yan etkiye sahip ve hastanın durumuna en faydalı olacak ilaç belirlenir. İlaçların tam etkisinin görülmesi için birkaç hafta geçmesi gerektiğini unutmayınız.Yan etkileri rahatsız ediyorsa alternatif başka bir ilaç ya da doz ayarlaması için doktorla konuşulmalıdır. İlaç kullanımı ve değişimleri doktor kontrolünde olmalıdır. Vücut ilaçlara uyum sağladıktan sonra birçok yan etki bir süre sonra kendiliğinden geçmektedir.

Psikoterapi

Bilişsel davranışçı terapi Kleptomani tedavisinde tercih edilen bir psikoterapi haline gelmiştir. Genel olarak, bilişsel davranışçı terapiile sağlıksız, negatif inanç ve davranışlar belirlenir ve bunlar sağlıklı, pozitif olanlar ile değiştirilir.

ÖNLEME

Kleptomaninin nedeni net olarak bilinmediği için önlenmesine yönelik de bir şey yapılamamaktadır. Teşhis konduktan hemen sonra vakit kaybetmeden tedaviye başlanması, hastalığın kronikleşmemesi ve kompülsif (karşı konulmaz) çalma dürtüsünün daha da kötüleşmesinin önüne geçilmesine yardımcı olur.
 
Geri
Üst