Isparta Şehir Tanıtımı

Cumhuriyet Öncesi Eğitim ve Kurumları

Cumhuriyet Öncesi Eğitim ve Kurumları Eğitimin Isparta’daki tarihsel gelişimine bakıldığında köklü bir geçmişe sahip olduğu görülür. Selçuklular döneminde kültür merkezleri arasında Isparta'nın önemli bir konumu vardır. H. 1224 yılında açılan Atabey Medresesi buna örnek gösterilebilir. Selçuklu ve Osmanlılar döneminde nazari bilimler yanında pozitif bilimlerin de verildiği medreseden II. Murat devrinin ünlü bilgini Ayasbuğ Çelebi ile Fatih'in hocalarından Müslihittin Mustafa gibi bilim adamları da yetişmiştir. Selçuklular devrinde medresede matematik, astronomi, fizik gibi pozitif bilimler yanında, metafizik gibi bilimlerin ders olarak okutulduğu bilinmektedir. Kanuni Sultan Süleyman zamanında ise bu medreseden icazet almak, Süleymaniye'den icazet almakla bir tutulmuştur. Bu devrede Küçük Tacettin (Ece Halife) medresede müderrislik yapmıştır.

1877 Konya Vilayet Salnamesine Göre Hamit Sancağının Okul ve Öğrenci Sayıları
Kaza ve Nahiye Adı Okul Türü Okul Sayısı Öğrenci Sayısı
Isparta Merkez Kaza Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu
6
1
20146
204
6440Eğirdir Kazası Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 3
1
2747
-
499Yalvaç Kazası Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 8
1
40300
20
1078Karaağaç KazasıMedrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 6
1
50400
30
1386Uluborlu KazasıMedrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 7
-
35102
-
870Keçiborlu KazasıMedrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 1
-
1167
-
724Barla Ve Ağros Nahiyesi Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 3
-
1551
-
787Pavlu Nahiyesi Medrese
Rüştiye
Sübyan Okulu 1
-
1414
-
325




19. yy. Isparta Sancağında eğitim durumunun ileri düzeyde olmadığı bilinmektedir. 1877 Konya Vilayet Salnamesine göre Isparta Sancağında toplam 35 medresede 1127; 4 Rüştiye Mektebinde 254; 212 Sübyan Okulunda da 12109 öğrencinin eğitim gördüğü belirtilmiştir. Aynı dönemde Merkez Kazada toplam 6790 Müslüman öğrencinin eğitim gördüğü ve 2 Rum, 1 Ermeni İlkokulu bulunduğu belirtilmiştir (Tablo 1).


1892 Konya Vilayet Salnamesi'ne göre Isparta Sancağında toplam 109 Müslüman ve 3 Rum Okulunun bulunduğu belirtilmektedir. Cuinet ise 1892'de Hamidabad Sancağı'nda çeşitli düzeylerde 31 Müslüman, 6 Rum ve 1 Ermeni okulunun bulunduğunu belirtmektedir (Tablo 2).

1892 Yılında Hamidabad Sancağı'ndaki Okulların Dinlere Göre Dağılımı
Topluluk Adı Okulun Türü Toplam Okul Sayısı Toplam Öğrenci Sayısı
Müslümanİptidaiye
Rüştiye

30
1
800Rum
Ortodoks İlkokul
Ortaokul(E)
Ortaokul(K)4
1
1130
375
63Ermeni
Gregoryenİlkokul130Toplam 381398


1903 Maarif Salnamesine göre Isparta Sancağı'ndaki toplam 6 kütüphanede kayıtlı toplam 2817 kitap bulunmaktadır. Yine aynı Salnameye göre Isparta Merkez Kaza, Yalvaç, Karaağaç, Eğirdir ve Uluborlu Kazalarında toplam 60 medresede 2421 öğrencinin okuduğu belirtilmektedir. Ayrıca Eğirdir ve Uluborlu kazalarında birer tane Rum-Ortodoks okulu mevcut olup, Eğridir’de 60, Uluborlu’da ise 109 Hıristiyan öğrencinin bu mekteplerde okuduğu kaydedilmektedir (Tablo 3, 4).
 
Moderatör tarafında düzenlendi:
Cumhuriyet Döneminde Isparta da Milli Eğitim

Cumhuriyet Döneminde Isparta da Milli Eğitim Cumhuriyetin ilanı ile birlikte her alanda olduğu gibi Milli Eğitimde de büyük atılımlar yapılmıştır. 1923 sonrası Isparta'nın kültür durumunu görebilmek için rahmetli Hilmi Dilmen'in Ün dergisinde çıkan “Isparta'da Okuma İşleri” başlıklı yazısına bakmak yeterli olacaktır.

“Şüphe yoktur ki yarınki nesil Isparta'mızın geçmiş günlerdeki okuma vaziyetini öğrenmek isteyecek, yarınki neslin memleket hakkındaki araştırmalarına mehaz olacak olan mecmuamızda bu malumatı da bulabilmesini ve aynı zamanda geçmiş günlerle kendi zamanının vaziyetini tebarüz ettirmek üzere tetkiklerde bulunabilmeleri imkanlarını hazırlamayı fayda verici bir vazife olarak telakki ettim."

1923 senesinde uzun harplerde yıprandıktan sonra 13 senelik bir ayrılığa müteakip sevgili Isparta'mıza kavuşmuştum. O zaman memleket İstiklal Zaferini kazanmıştı. Zafer sevinci, herkesin yüzünü güldürmüş ve kara günleri arkada bırakarak, yeni bir bahtiyarlığa kavuşturmuştu. Ancak Umumi Harbin başlangıcında büyük bir deprem (hareket-i arz ) neticesinde hemen bütün Isparta yıkılmış, enkaz altında binlerce insan kalmıştı.

Tabiatın bu amansız musibetinden sonra Isparta'mızın mütevali harplerde bir kaç bin evladını kaybeylemesi cevvaliyetinden bir parçasının kaybolarak sönük bir manzara alması neticesini vermişti.

Etrafımı şöyle bir yokladım. Koca şehirde ne bir kitapçı ve ne de bir gazete bayii vardı. Memleketimin dünya hayatiyle olan alakasıyla okuma vaziyetini öğrenmek için eski arkadaşım olan posta memuruna müracaat ederek sordum.

Bu arkadaşım postayı açarken beni de yanında bulundurmuştu. O günkü postadan İzmir'den 8, Ankara'dan 3 Hakimiyet-i Milliye ile İstanbul'dan 5 muhtelif gazete, ayrıca bir kaç tane de okunmuş İstanbul gazeteleri paketi çıkmıştı. Umumi kitap sarayı aradım. Halil Hamit Paşa Kütüphanesi'nin kapalı ve anahtarlarının da Müftüde olduğunu söyledilerdi.

Sene 938, aradan 15 yıl geçti. Bu 15 yıllık Cumhuriyet devri bugün Isparta'mızda iki kitapçı yarattı”
demişlerdir.

Cumhuriyetin kuruluş yıllarında İl'de 23'ü öğretmensizlik nedeni ile kapalı, 56'sı açık, toplam 79 okul bulunurken, 1928-1929 öğretim yılında 89 ilkokulda, 160 öğretmen ve 6819 öğrenci bulunmaktadır. 1923-1924 öğretim yılında 5 sınıflı okullardan 105, 3 sınıflı köy okullarından 348 öğrenci mezun olurken 1928-1929 ders yılı sonunda 5 sınıflı okullardan 296, 3 sınıflı köy okullarında 884 öğrenci mezun olmuştur.





1923-1924 öğretim yılında birisi Merkezde, birisi de Yalvaç'ta olmak üzere 2 ortaokul bulunmaktadır. Aynı öğretim yılında bu okullarda toplam 35 öğrenci okumuş, 11 öğrenci mezun olmuş ve 15 öğretmen görev almıştır. 1928-1929 öğretim yılında ise bu iki okuldaki öğretmen sayısı 24, öğrenci sayısı 482 ve mezun öğrenci sayısı da 69'dur.

1928-1929 öğretim yılından itibaren faaliyete geçen Ulus Okullarına halkın fazlaca ilgi gösterdiğini görüyoruz. Bu öğretim yılında 3356'sı kadın, 6474'ü erkek olmak üzere toplam 9830 yurttaş A dershanelerine kaydolmuştur.

Cumhuriyetin ilk 15 yıllık döneminde Isparta'daki okul, öğretmen ve öğrenci sayıları Türkiye ortalamasına yakındır. Eğitimin önemini çok iyi bilen Isparta halkı, 1940'lı yıllara gelindiğinde çocuklarını kız ve erkek ayrımı yapmaksızın okullara göndermiştir. Okullaşma oranındaki büyük artışlar sebebiyle bu dönemde derslik ve öğretmen sayılarının yetersiz kaldığını görüyoruz. Bu yıllarda 120 ilkokulda 214 öğretmen ile 21318 öğrenci bulunmaktadır. Henüz Genel Liseler açılmamış olup, 2 ortaokulda 22 öğretmen görev yapmış, 1539 öğrenci de eğitim görmüştür.

1944-1945 öğrenim yılından itibaren eğitim ordusuna katılan Gönen Köy Enstitüsü öğretmenleri köylerdeki eğitim ve öğretim faaliyetlerine önemli ölçüde ivme kazandırmışlardır.

Ş. Aral, Ün dergisinde yazmış olduğu “Isparta'da İlköğretim Çalışmaları” başlıklı yazısında 1940'lı yıllarda halkın özverili çalışmalarını ve Köy Enstitüsünün kuruluşunu özetle şöyle anlatmaktadır:

“Köy kalkınması, köy davası diye ele alınan büyük konu, bu bilgi yuvalarının mütevazı göğsünden doğacak; köylerimizin ve köylümüzün kültür, geçim ve ekonomi alanındaki kısırlığını, yoksulluğunu olgunluğa ve varlığa çevirecek, köy halkına huzur sağlayacaktır.


Okul kurağının yapı harcına, sırtında su taşımak suretiyle alın terini de katan Türk annesinin fedakârlığını; bazen verimsiz ve çelimsiz bir toprak parçası üzerinde kurulmuş, 15-20 evlik küçük bir köyün yavrularını bilgisizlikten kurtarmak maksadıyla, maddî ve manevî anlamıyla kudretlerinin üstünde bir gayret sarf edişlerini; bütün varlığı ile bu işin doğuş ve oluşuna güvenerek çalışmalarını olağanüstü bir başarı sayarak benimsemek ve övmek bir hakikati açıklama ve hakkı teslimdir. Bu memleket davasına bütün kalbiyle inanan ve benliğini katarak istekle çalışan köylülerimizi anmak, onlara sağlık ve esenlik dilemek bizim için mutlu bir görevdir. Yer yer köylüye yapı işlerinde yardımı esirgemeyen, kendilerinin yarın memleket çocuklarına ışık ve kültür verecekleri yuvanın (okulun) yapılışında ortaklık ve hisselerinin bulunmasını bir zevk ve borç sayan Gönen Köy Enstitüsü öğrencilerinin; onlarda köycülük ve meslek aşkını yaratan, öğrenim ve eğitimde hakiki birer öncü olmaları için uğraşan Enstitü Öğretim Kurulunun bu mevzu etrafındaki hizmetlerini de burada memnunlukla tespit ettik.”


1960 yılında 215 ilkokulu, 35318 öğrencisi ve 640 ilkokul öğretmeni olan İlin 13 ortaokulu, 4600 ortaokul öğrencisi ve bu okullarda görevli 83 öğretmeni vardır. 1950 yılından itibaren açılmaya başlanan lise ve dengi okulların sayısı 1960 yılında 9'a ulaşmıştır. Bu okullar 1 İmam Hatip Okulu, 3 Genel Lise, 1 Erkek Sanat Okulu, 2 Akşam Kız Sanat Okulu, 1 Kız Enstitüsü ve 1 İlk Öğretmen Okulu’dur. Bu okullarda toplam 104 öğretmen görev yapmış ve 3670 öğrenci eğitim görmüştür.




Emekli Valilerimizden Mehmet Aldan, “Uzak Anılar” isimli kitabında şöyle diyor: “Benim ilkokula başladığım tarihte, Isparta merkezinde Gazi İlkokulundan başka Cumhuriyet İlkokulu, İstiklal İlkokulu, Karaağaç İlkokulu vardı. Yaylazade Mahallesinde de 3 sınıflı bir okul öğretim ve eğitime açıktı.



Bu okulların köylerden, kasabalardan süzülerek gelen yetişmiş, deneyimli yöneticileri ve öğretmenleri vardı. Hepsi de, Atatürk ilkelerine ve devrimlerine gönülden bağlı, görevlerini aşkla yapan eğitimcilerdi. Devrimlerin ,çevrelerinde benimsenip tutunmasında etken olmuşlardı.



Şimdi, yarım yüzyılı çoktan aşan bir zamanın ardından bizleri yetiştirmek için çalışan, çırpınan özverili öğretmenlerimi görür gibi oluyorum; işte en önde, kişiliği, güçlü eğitimci ve yönetici yönleriyle Şadiye Dereli beliriyor. Onu Mediha, Mukaddes, Fahriye ve Bedriye Hoca hanımlar ile Aydemir ve Kâmil Beyler izliyor. Hepsini saygıyla, rahmetle anıyorum...”


1969 yılı Isparta'nın Eğitim Enstitüsü, 1977 yılı da Devlet Mimarlık Mühendislik Akademisi ile tanıştığı yıldır.





1980 ve sonrası Isparta Milli Eğitimi için atılım yılları olarak tanımlanabilir. 1983 yılına gelindiğinde 325 İlkokul, 77 Ortaokul, 39 Genel ve Mesleki Lise olduğu görülmektedir. Bu okullarda sırası ile 1694 ilkokul öğretmeni, 697 ortaokul öğretmeni, 997 lise ve dengi okul öğretmeni görev yapmıştır. Ayrıca ilkokullarda 41600, ortaokullarda 12171, lise ve dengi okullarda 7433 öğrenci eğitim görmüştür. 1981 yılında başlatılan okuma-yazma seferberliğine oldukça fazla katılım olmuştur. 1981-1984 yılları arasında açılan 2048 kursa, 39584 yurttaş katılmış ve 28925 kişi okur-yazarlık belgesi almıştır. Böylelikle, İldeki okur-yazar problemi büyük ölçüde çözümlenmiştir.





1990’lı yıllar sayı ve tür bakımından çok sayıda okulun açıldığı yıllardır. Bu dönemde ilköğretim çağ nüfusundaki azalışlar sebebiyle ilkokullardaki öğrenci sayısında azalmalar görülmektedir. 1996-1997 öğretim yılında 238 ilkokul, bu okullarda eğitim gören 17994 öğrenci ve görevli 945 öğretmen vardır. 80 ilköğretim ve 8 bağımsız ortaokulda toplam 26402 öğrenci eğitim görmüş ve 1491 öğretmen de görev yapmıştır. 1990'lı yıllar lise ve dengi meslek okullarının da tür ve çeşit olarak en çok açıldığı yıllardır. 1997 yılında İl genelinde 84 genel ve mesleki lise de orta kısımları ile birlikte 1449 öğretmen görev almış ve 21621 öğrenci de eğitim görmüştür (Tablo 8, 9, 10, 11).

Yine 1992 yılı Isparta’nın 20 yılı aşkın süredir hayal ettiği üniversiteye kavuştuğu yıldır. Süleyman Demirel Üniversitesi 12 fakülte, 4 enstitü ve 4 yüksekokul ile yeni kurulan üniversiteler arasında en büyük kapasiteyle doğmuş ve bugün Isparta bir üniversite şehri haline gelmiştir.





Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in 23 Eylül 1995 tarihinde kendi ismini taşıyan Fen Lisesi'nin açılışı ve Milli Piyango Anadolu Lisesi'nin açılışında yaptığı konuşmalarda Milli Eğitimin hedeflerini şu sözler ile belirlemişlerdir:





“Türkiye'mizi, büyük Atatürk'ün gösterdiği istikamette çağdaş ülkeler seviyesine çıkarmak için giriştiğimiz mücadelede başarıya ulaşmak, ancak Türkiye'nin her tarafında kalkınmayı ileriye götürmekle mümkündür” (Süleyman Demirel Fen Lisesi Açılışı-Isparta, 23 Eylül 1995).





“Bu milletin değerli evlatları, göz bebekleri çocuklarımız, okuyacak; okutacak; çağın gerektirdiği kişiler olarak, yetişecekler; milletimizi ve devletimizi ebediyete taşıyacaklar” (Milli Piyango Anadolu Lisesi'nin Açılışı-Isparta, 23 Eylül 1995).

Özellikle son 12 yıllık dönem içerisinde gerek “Kendi Okulunu Kendin Yap Kampanyası” gerekse “Ulusal Eğitime Destek Kampanyası” çerçevesinde İlde birçok okul yapılmıştır. Bunların en son örnekleri yapımı 2002 yılı içerisinde tamamlanan Isparta Öğretmenler İlköğretim Okulu ve Isparta Öğrenciler İlköğretim okullarıdır. Ispartalı öğretmenlerin ve öğretmenler sendikalarının 100 milyar liralık katkıları ile 16 derslik okul 4 ay gibi kısa bir sürede tamamlanmış, eğitim ve öğretime açılmıştır. Yine yaklaşık 31.000 dolayında öğrencinin 150 milyarlık katkılarıyla 16 derslikli Isparta Öğrenciler İlköğretim Okulu 3,5 ay gibi kısa bir sürede tamamlanarak, eğitim-öğretime açılmıştır.

1997 yılından itibaren 4306 sayılı yasa ile 8 yıllık kesintisiz ilköğretim uygulamasına geçilmiş olması sebebiyle 1997 yılına kadar olan ilkokul, ortaokul, genel ve mesleki liseler ile ilgili bilgiler toplu olarak Tablo 12, 13 ve 14’de verilmiştir.





Okul öncesi eğitim, çocuklara erken yaşlardan itibaren daha iyi gelişme imkanları sağlamak, onları ilkokula hazırlamak ve nitelikli insan potansiyelini arttırmak bakımından büyük önem arz etmektedir. Bu sahadaki eğitim faaliyetlerinin yoğunlaştırılması kaçınılmaz bir mecburiyet olarak ortaya çıkmaktadır.

İlimizde okul öncesi eğitim özel ve resmi kurumlar aracılığı ile sürdürülmektedir. Isparta'da son yıllarda yapılan seminer çalışmalarıyla okul öncesi eğitim kurumlarının önemine değinilmekte ve yaygınlaştırılması için de bütün imkanlar Valilik ve Milli Eğitim Müdürlüğünce seferber edilmektedir. İlimizde, 2002 yılı itibarıyla 2 müstakil ana okulu, 109 İlköğretim Okulu bünyesinde ana sınıfı ve Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı Mesleki ve Teknik Orta Öğretim Kurumları bünyesinde 4 uygulama sınıfı olmak üzere toplam 117 okul ve kurumda okul öncesi eğitim verilmektedir.(Tablo 15).
 
Moderatör tarafında düzenlendi:
Isparta Türküleri

SDÜ'nün yaptığı bir araştırma çalışması. Unutulmaya yüz tutan türkülerin notaları ve açıklamalar...



TÜRKÜ SÖZLERİ

ISPARTA

EĞİRDİR(1) EĞİRDİR(2)

SENİRKENT

SÜTÇÜLER

YALVAÇ

BARLA

GÜMÜŞGÜN
 
Geri
Üst