*MeleK*
♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Milli Mücadele'de Türk Çocukları
milli mücadelede çocuklar maraşın kahraman ünvanını alması antepin gazi ünvanını almasının nedeni urfanın şanlı almasının nedeni antepin gazi urfanın şanlı maraşın kahraman ünvanı almalarının nedenleri
Anadolu çocuklarının İstiklâl Harbi’ndeki faaliyetlerine ve durumlarına değişik bölgelerden vereceğimiz örneklerle bir göz atalım:
Fransızlar, Güneydoğu’ya asker çıkarıp buradaki illerimizi işgale başladıklarında, yediden yetmişe bütün yöre halkı düşman işgaline karşı direnişe geçti. Bu öyle bir direniş ve savunma idi ki, Fransızlar âdeta bir bataklığa saplandılar ve neticede buradan nasıl çıkacaklarını bilemediler. Çünkü, askerlikte bir kaide vardır; eğer işgal edilecek bir yeri oranın sivil halkı ne pahasına olursa olsun savunacak olursa, işgalcinin işi çok zorlaşır. Bunun örnekleri Antep’te, Maraş’ta, Urfa’da ve bütün Anadolu’da görülmüştür. Antepli vatandaşlarımız Antep’e “Gazi” unvanını kazandırdılar. Maraş, “Kahraman”; Urfa “Şanlı” oldu.
Bu mücadelede çocuklar da destan yazdılar. Antep mıntıkasında bunların en meşhurları Antepli Kebapçı Said Ağga’nın oğlu Mehmet, Şahin Bey’in oğlu Hayri, Şehit Yolağasının oğlu Mehmet Ali, Arzuhalci Ali Efendi’nin oğlu İsmail adındaki 11-12 yaşlarındaki çocuklardır. Bu çocuklar Arslan Bey’in başında bulunduğu milis kuvvetin içindeydiler, diğer Kuva-yı Milliyeciler gibi silâhlı olup yeri geldiğinde çatışmalara katılıyor ve çoğu zaman da istihbarat hizmetinde bulunuyorlardı. 1920 yılının Ağustos ayında Antep kuşatmasının sıkışmış olduğu bir günde, Heyet-i Merkeziye, şehrin durumunu, Maraş’a yakın Sam köyünde bulunan Kolordu Komutanı Miralay Selahaddin Adil Bey’e bir rapor halinde yazmak lüzumunu hissetmişti. Hazırlanan mektubu, Fransız kuşatmasını yarıp götürebilecek kişi aranırken, bu çocuklardan İsmail ve Mehmet göreve talip oldular. Mektup Heyet-i Merkeziye tarafından bu iki çocuğa teslim edildi. Bu iki yavrucak silâhlarını bırakıp başlarına keçe külah giyerek bir dilenci kılığına girdiler ve mektubu ilgili komutana ulaştırmak üzere yola çıktılar. Ancak kuşatma altında olan bölgede ilerlerken düşman askerlerine yakalandılar. Mehmet, mektubu bir bağ kütüğü altına saklayarak düşmanın eline geçmesini önledi. Fransız askerleri, casus yakaladık diye bu iki çocuğu komutanları Kurmay Yarbay Abadi’nin huzuruna kadar çıkardılar. Çocukları konuşturmak istediler. Ancak bu çocuklardan: “Bizim babamız anamız şehit oldu. Dilenmek için çıktık. Şehirde yiyeceğimiz yok idi” cevabından başka bir şey işitemeyince, Mehmet ve İsmail’i şehre geri dönmek şartıyla serbest bıraktılar. Akşam vakti yola çıkan bu çocuklara, siperlerdeki düşman askerleri kasten ateş açtılar. İsmail dokuz, Mehmet dört yerinden yaralandı. Düşman mıntıkasında sabaha kadar kan kaybeden çocuklar, sabahleyin Fransızlar’ın cephedeki kendi yaralılarıyla birlikte hastaneye kaldırıldılar. Mehmet’in hastanede ayağı kesilerek hayatı kurtarıldı. Ancak İsmail hastanede şehit oldu. Bir ayağı kesilen Gazi Mehmet hastanede iyileştikten sonra Türkler’de esir bulunan Fransız kuvvetlerindeki iki Senegalli asker ile değiştirilerek Fransızlar’ın elinden kurtarıldı. Gazi Mehmet dönüşünde yine Arslan Bey’in müfrezesine katıldı. Sonuna kadar elinde silâhı tek ayağıyla Milli Mücadele’de bilfiil yer aldı.
Bu tür kahramanlık örneklerine çok sık rastlıyoruz. Yukarıdaki hadiseye benzer bir kahramanlık da Tarsus’ta yaşandı. Konya’da yayınlanan Babalık Gazetesi’nin muhabiri, Gazete’nin 2 Temmuz 1921 tarihli nüshasında, o tarihte Konya’da hastanede tedavi görmekte olan Tarsuslu küçük kahraman Mehmet’ten uzun uzadıya bahsetmektedir. Yazısından, kendisini hastanede ziyaret ettiğini anladığımız bu küçük kahraman hakkında muhabir, şunları yazmaktadır:
“... İşte biz bu menakib-i ulviyenin kahramanları mey anında bir de Tarsus köylerinden Kahraman Mehmet’i görüyoruz. Küçük kahraman Adana cephesinde düşmanla çarpışıldığı zaman Kuva-yı Milliye efradına yemek taşır ve postacılık vazifesini ifâ edermiş. Bir gün yine vazifesini yaparken yüksek ağaçların yeşil dalları arasına tabiye edilmiş bir mitral-yozun püskürttüğü kurşun yağmuruna tutulmuş. Mehmet’in yanındaki iki arkadaşı kaçabilmişler. Fakat bu küçük yavrucak kaçamamış, ilk kurşun kaba etinden girerek sol kasığı yanından çıkmış, Kahraman o sırada can acısıyla bir takla atmış. Bu defa ikinci bir mürüvvetsiz kurşun onun sol bacağını yaralamış. Kahraman olduğu yerde kalmış, Nihayet kendisini almışlar köye götürmüşler, oradan da buraya gönderilmiş. Şimdi hastanede bulunuyor. Birkaç defa ameliyat icra edilmiş. Kahraman küçük yaşıyla o kadar ciddi bir büyük adam ki, konuşurken hatta en gülünecek şeylere bile sırıtkanlık etmiyor. Destan hamasetini âdi bir hadise ve her gün olabilir işlerdenmiş gibi anlatıyor. Hatta ameliyat masasında defeatla neşterler yediği halde kendisinden en küçük bir sabırsızlık, hırçınlık, bağırmak-çağırmak, alâim-i işmizaz (ürperti) ve ızdırap göstermemiş. Şimdi bu küçük “Büyük Gâzi”ye verilecek en büyük mükâfat, yaşadığı müddetçe malûl, kalacağı için tekâüd maaşıdır zannındayız. İyilik yapanlar, fedakârlar, mazhar-ı mükâfat olmalıdırlar ki iyiliğin kadri bilinsin.”
Adanalı çocukların da Milli Mücadele’de milli bir heyecan ve sorumluluk içinde hareket ettiğini görüyoruz.
12 Haziran 1920’de Fransız ve Ermeniler’den oluşan bir grubun Kahyaoğlu Çiftliği’nde Türkler’e yönelik katliamda, direniş gösteren Türk çocukları da nasibini almıştı. Bu çocuklar içerisinde kurşun ve süngü yarasından ölmeyen 10 yaşındaki Mehmet feci cinayette bir bacağını kaybetmiş ve koltuk değneği ile hayatını sürdürmeye çalışıyordu. O günleri yaşayan Damar Arıkoğlu, bu çocukla ilgili olarak daha sondaki aylarda Sıhhiye Vekili’ne ricada bulunarak suni bir ayak takılmasını ve Mehmet’in yatılı olarak Ziraat Mektebi’ne yerleştirilmesini sağlamıştı.
Arıkoğlu’nun Adana’daki çocuklarla ilgili şahit olduğu bir olay da işgal sırasında yaşanmıştır:
Adana’yı Fransızlar işgal ettiklerinde evin balkonundan yoldan geçen işgal kuvvetleri mensubu askerlere beş yaşındaki bir kız çocuğunun tükürmesi, babasının para cezasına çarptırılmasına sebep olmuştu.
Urfa taraflarından da bir örnek vermek istiyoruz:
Fransızlar Urfa’dan kaçarlarken 14 yaşında Bozan adındaki bir Türk çocuğu Kuva-yı Milliye önünde harbe iştirak etmiştir. Bu yavrunun kahramanlığını gören halk, Bozan için türkü bile yakmıştı.
Oturmuş yarasını bağlıyor
Fransız askeri hüngür hüngür ağlıyor
Be değme! değme Bozan değme
Vursun kırsın Fransız’ı, yavruma değme!
Şebeke dağından indim dereye
Atılıyor bombalar, bilmem nereye
Türk çeteleri dönmez geriye
Be yürü! yürü Bozan Yavrum yürü!
Vursun kırsın Fransızlar’ı, aslanım yürü!
Çocuklar yalnızca cephede çarpışmıyor, posta ve diğer lojistik hizmetlerde de bulunuyorlardı.
Maraş savunmasında cephane taşıyan ve posta vazifesi gören çocuklar, aynı zamanda askerin moralinin düzelmesine de yardım ediyorlardı.
Sarıca köyünden 14 yaşındaki Ali, bu bölgedeki askere klavuzluk görevi yapıyordu. Bir seferinde de düşmanın yolunu kesmek için köprüyü uçurma vazifesini aldı ve bu vazifeyi basan ile yerine getirerek bir kahramanlık örneği sergiledi. Daha sonra Yüzbaşı Sıtkı Bey bu çocuğu evlâtlık almış ve Kuleli Askeri Lisesi’ne kaydettirerek okumasını sağlamıştı.
Aralarında Sarıibrahimli köyünden Duran (Kaleli)’ın da bulunduğu pekçok çocuk dağdaki askere yemek taşıyorlar verilen talimat üzerine o küçük yaşlarında tren raylarını sökerek düşmanın hareket kabiliyetine zarar vermeye çalışıyorlardı.
Bu bölgeden bir örnek daha verip, Anadolu’nun diğer bölgelerindeki çocuk kahramanlardan bazı örnekler vermek istiyoruz.
Milli Mücadele yıllarında 10-11 yaşlarında bir çocuk olan Osmaniyeli Pulcu Mehmet oğlu Niyazi Aykan 1991’de, kendisiyle yapılan röportajda şunları anlatıyor:
“Babam dedi ki, oğlum sana mektup yazayım. Cebelli Yemli Hacı Ali Efendi’ye götür. Hacı Efendi oranın çete başıdır. Mektubu aldım ve Hacı Efendi’ye götürdüm. O da bir mektup yazdı ve bana ‘Bunu Hacı Hüseyin Ağaya götür’ dedi. Araplı’da Hüseyin Ağa’yı bulup mektubu verdim. Sonra Kişnaz’a geçtim. Orada Hakkı Efendi ile görüştüm. O bana yol gösterdi. Bahçe’ye geçtim. Orada Mustafa Efendi’yi buldum. Beni atma bindirip Düziçi’ne götürdü. Orada Sarp’ın ağzına indim. Sarp’ın ağzından Acı Alma mevkiine geldim. Araplı’da Hamza Ağa’nın yanında iki gün kaldım. Daha sonra Osmaniye’ye geldim. Bu kadar dolaşmamın sebebi ise haber götürüp getirmekti. O çevrede kurulan milis kuvvetler arasında mektup taşıyordum. Osmaniye’ye geldiğimde bugünkü Zafer camiinin olduğu yer kilise idi. Ben Ermeni gibi görünerek kiliseye girdim. Ayağımda ham gönden bir çarık, sırtımda yamalıktan oluşan bir kaput vardı. Kilisede bulunan tel örgüleri, Fransız cephanelerini öğrendim. Onları babama anlattım. Babam da bunları yazarak Küllü’ye Hasan Paşa’nın yanına gönderdi. Böylece istihbarat sağlıyorduk”.
10-11 yaşlarında bir çocuğun bu kadar yeri dolaşması, ancak milli bir mesuliyet duygusunun varlığıyla izah edilebilir.
Buraya kadar verdiğimiz örnekler, yüzlerce hatta binlerce örnekten ancak birkaçıdır.
Bütün bu örneklerde görüldüğü üzere çocukların Milli Mücadele sırasındaki hizmetlerini tasnif edecek olursak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki:
1- Yeri geldiği vakit eline silâh alıp birfiil çarpışarak cephelerde;
2- Haber getirip götürmek suretiyle istihbaratta;
3- Cepheye su, ekmek, mermi vs. taşıyarak lojistik hizmetlerde oldukça faydalı olmuşlardır.
Şüphesiz çocukların bu tür hizmetleri, yalnızca Fransız işgalinin bulunduğu yörelerde değil Anadolu’nun hemen her tarafında görülüyordu. Şimdi Batı Anadolu’dan bazı çarpıcı örnekler vermek istiyoruz.
İlk BMM’nde henüz pek kritik bir durumunda bulunan cephelerde olup bitenlerden bahsediliyordu. Bursa Milletvekili Muhiddin Baha (Pars), evvelâ Bursa’yı bir katliamdan kurtarmak bahanesiyle yerli Rumlar’la teşkil edilen heyetin Yunanlılarla temaslarını nasıl telin ettiğini anlattıktan sonra sözünü şöyle bitirmişti:
“Efendiler, bu sahifeyi burada kapattıktan sonra müsaadenizle bir müşahademi arz edeceğim. Geçenlerde İnegöl cephesinde ağaçlar arasında sis ortasında gazilerimizi ziyaret eder ve onların ayrı ayrı ellerini sıkarken 15 yaşında kadar bir çocuk gördük. Ona ‘Oğlum burada ne yapıyorsun? dedim. ‘Vatani vazifemi yapmaya geldim’ cevabını verdi. ‘Peki hiç muharebeye karıştın mı? Düşmanla cenkleştin mi?’ sualime de ‘evet’ diye katıldığı çarpışmaları, boğuşmaları saymaya başlayınca ben, bu çocuğun karşısında bir parça küçüldüğümü hissettim. Sonra daha ileride yine gaziler arasında ve babasının yanında babasıyla omuz omuza düşmana karşı harp eden 12 yaşında Feridun isminde bir çocuk gördüm ki! Efendiler, bir diyorum ama hangi bir Cephede her adımda bir böyle henüz çocuk denecek yaşta silâha sarılıp canını fedaya gelmiş nice nice yavrularımız var!.”
Anadolu çocuklarının İstiklâl Harbi’ndeki faaliyetlerine ve durumlarına değişik bölgelerden vereceğimiz örneklerle bir göz atalım:
Fransızlar, Güneydoğu’ya asker çıkarıp buradaki illerimizi işgale başladıklarında, yediden yetmişe bütün yöre halkı düşman işgaline karşı direnişe geçti. Bu öyle bir direniş ve savunma idi ki, Fransızlar âdeta bir bataklığa saplandılar ve neticede buradan nasıl çıkacaklarını bilemediler. Çünkü, askerlikte bir kaide vardır; eğer işgal edilecek bir yeri oranın sivil halkı ne pahasına olursa olsun savunacak olursa, işgalcinin işi çok zorlaşır. Bunun örnekleri Antep’te, Maraş’ta, Urfa’da ve bütün Anadolu’da görülmüştür. Antepli vatandaşlarımız Antep’e “Gazi” unvanını kazandırdılar. Maraş, “Kahraman”; Urfa “Şanlı” oldu.
Bu mücadelede çocuklar da destan yazdılar. Antep mıntıkasında bunların en meşhurları Antepli Kebapçı Said Ağga’nın oğlu Mehmet, Şahin Bey’in oğlu Hayri, Şehit Yolağasının oğlu Mehmet Ali, Arzuhalci Ali Efendi’nin oğlu İsmail adındaki 11-12 yaşlarındaki çocuklardır. Bu çocuklar Arslan Bey’in başında bulunduğu milis kuvvetin içindeydiler, diğer Kuva-yı Milliyeciler gibi silâhlı olup yeri geldiğinde çatışmalara katılıyor ve çoğu zaman da istihbarat hizmetinde bulunuyorlardı. 1920 yılının Ağustos ayında Antep kuşatmasının sıkışmış olduğu bir günde, Heyet-i Merkeziye, şehrin durumunu, Maraş’a yakın Sam köyünde bulunan Kolordu Komutanı Miralay Selahaddin Adil Bey’e bir rapor halinde yazmak lüzumunu hissetmişti. Hazırlanan mektubu, Fransız kuşatmasını yarıp götürebilecek kişi aranırken, bu çocuklardan İsmail ve Mehmet göreve talip oldular. Mektup Heyet-i Merkeziye tarafından bu iki çocuğa teslim edildi. Bu iki yavrucak silâhlarını bırakıp başlarına keçe külah giyerek bir dilenci kılığına girdiler ve mektubu ilgili komutana ulaştırmak üzere yola çıktılar. Ancak kuşatma altında olan bölgede ilerlerken düşman askerlerine yakalandılar. Mehmet, mektubu bir bağ kütüğü altına saklayarak düşmanın eline geçmesini önledi. Fransız askerleri, casus yakaladık diye bu iki çocuğu komutanları Kurmay Yarbay Abadi’nin huzuruna kadar çıkardılar. Çocukları konuşturmak istediler. Ancak bu çocuklardan: “Bizim babamız anamız şehit oldu. Dilenmek için çıktık. Şehirde yiyeceğimiz yok idi” cevabından başka bir şey işitemeyince, Mehmet ve İsmail’i şehre geri dönmek şartıyla serbest bıraktılar. Akşam vakti yola çıkan bu çocuklara, siperlerdeki düşman askerleri kasten ateş açtılar. İsmail dokuz, Mehmet dört yerinden yaralandı. Düşman mıntıkasında sabaha kadar kan kaybeden çocuklar, sabahleyin Fransızlar’ın cephedeki kendi yaralılarıyla birlikte hastaneye kaldırıldılar. Mehmet’in hastanede ayağı kesilerek hayatı kurtarıldı. Ancak İsmail hastanede şehit oldu. Bir ayağı kesilen Gazi Mehmet hastanede iyileştikten sonra Türkler’de esir bulunan Fransız kuvvetlerindeki iki Senegalli asker ile değiştirilerek Fransızlar’ın elinden kurtarıldı. Gazi Mehmet dönüşünde yine Arslan Bey’in müfrezesine katıldı. Sonuna kadar elinde silâhı tek ayağıyla Milli Mücadele’de bilfiil yer aldı.
Bu tür kahramanlık örneklerine çok sık rastlıyoruz. Yukarıdaki hadiseye benzer bir kahramanlık da Tarsus’ta yaşandı. Konya’da yayınlanan Babalık Gazetesi’nin muhabiri, Gazete’nin 2 Temmuz 1921 tarihli nüshasında, o tarihte Konya’da hastanede tedavi görmekte olan Tarsuslu küçük kahraman Mehmet’ten uzun uzadıya bahsetmektedir. Yazısından, kendisini hastanede ziyaret ettiğini anladığımız bu küçük kahraman hakkında muhabir, şunları yazmaktadır:
“... İşte biz bu menakib-i ulviyenin kahramanları mey anında bir de Tarsus köylerinden Kahraman Mehmet’i görüyoruz. Küçük kahraman Adana cephesinde düşmanla çarpışıldığı zaman Kuva-yı Milliye efradına yemek taşır ve postacılık vazifesini ifâ edermiş. Bir gün yine vazifesini yaparken yüksek ağaçların yeşil dalları arasına tabiye edilmiş bir mitral-yozun püskürttüğü kurşun yağmuruna tutulmuş. Mehmet’in yanındaki iki arkadaşı kaçabilmişler. Fakat bu küçük yavrucak kaçamamış, ilk kurşun kaba etinden girerek sol kasığı yanından çıkmış, Kahraman o sırada can acısıyla bir takla atmış. Bu defa ikinci bir mürüvvetsiz kurşun onun sol bacağını yaralamış. Kahraman olduğu yerde kalmış, Nihayet kendisini almışlar köye götürmüşler, oradan da buraya gönderilmiş. Şimdi hastanede bulunuyor. Birkaç defa ameliyat icra edilmiş. Kahraman küçük yaşıyla o kadar ciddi bir büyük adam ki, konuşurken hatta en gülünecek şeylere bile sırıtkanlık etmiyor. Destan hamasetini âdi bir hadise ve her gün olabilir işlerdenmiş gibi anlatıyor. Hatta ameliyat masasında defeatla neşterler yediği halde kendisinden en küçük bir sabırsızlık, hırçınlık, bağırmak-çağırmak, alâim-i işmizaz (ürperti) ve ızdırap göstermemiş. Şimdi bu küçük “Büyük Gâzi”ye verilecek en büyük mükâfat, yaşadığı müddetçe malûl, kalacağı için tekâüd maaşıdır zannındayız. İyilik yapanlar, fedakârlar, mazhar-ı mükâfat olmalıdırlar ki iyiliğin kadri bilinsin.”
Adanalı çocukların da Milli Mücadele’de milli bir heyecan ve sorumluluk içinde hareket ettiğini görüyoruz.
12 Haziran 1920’de Fransız ve Ermeniler’den oluşan bir grubun Kahyaoğlu Çiftliği’nde Türkler’e yönelik katliamda, direniş gösteren Türk çocukları da nasibini almıştı. Bu çocuklar içerisinde kurşun ve süngü yarasından ölmeyen 10 yaşındaki Mehmet feci cinayette bir bacağını kaybetmiş ve koltuk değneği ile hayatını sürdürmeye çalışıyordu. O günleri yaşayan Damar Arıkoğlu, bu çocukla ilgili olarak daha sondaki aylarda Sıhhiye Vekili’ne ricada bulunarak suni bir ayak takılmasını ve Mehmet’in yatılı olarak Ziraat Mektebi’ne yerleştirilmesini sağlamıştı.
Arıkoğlu’nun Adana’daki çocuklarla ilgili şahit olduğu bir olay da işgal sırasında yaşanmıştır:
Adana’yı Fransızlar işgal ettiklerinde evin balkonundan yoldan geçen işgal kuvvetleri mensubu askerlere beş yaşındaki bir kız çocuğunun tükürmesi, babasının para cezasına çarptırılmasına sebep olmuştu.
Urfa taraflarından da bir örnek vermek istiyoruz:
Fransızlar Urfa’dan kaçarlarken 14 yaşında Bozan adındaki bir Türk çocuğu Kuva-yı Milliye önünde harbe iştirak etmiştir. Bu yavrunun kahramanlığını gören halk, Bozan için türkü bile yakmıştı.
Oturmuş yarasını bağlıyor
Fransız askeri hüngür hüngür ağlıyor
Be değme! değme Bozan değme
Vursun kırsın Fransız’ı, yavruma değme!
Şebeke dağından indim dereye
Atılıyor bombalar, bilmem nereye
Türk çeteleri dönmez geriye
Be yürü! yürü Bozan Yavrum yürü!
Vursun kırsın Fransızlar’ı, aslanım yürü!
Çocuklar yalnızca cephede çarpışmıyor, posta ve diğer lojistik hizmetlerde de bulunuyorlardı.
Maraş savunmasında cephane taşıyan ve posta vazifesi gören çocuklar, aynı zamanda askerin moralinin düzelmesine de yardım ediyorlardı.
Sarıca köyünden 14 yaşındaki Ali, bu bölgedeki askere klavuzluk görevi yapıyordu. Bir seferinde de düşmanın yolunu kesmek için köprüyü uçurma vazifesini aldı ve bu vazifeyi basan ile yerine getirerek bir kahramanlık örneği sergiledi. Daha sonra Yüzbaşı Sıtkı Bey bu çocuğu evlâtlık almış ve Kuleli Askeri Lisesi’ne kaydettirerek okumasını sağlamıştı.
Aralarında Sarıibrahimli köyünden Duran (Kaleli)’ın da bulunduğu pekçok çocuk dağdaki askere yemek taşıyorlar verilen talimat üzerine o küçük yaşlarında tren raylarını sökerek düşmanın hareket kabiliyetine zarar vermeye çalışıyorlardı.
Bu bölgeden bir örnek daha verip, Anadolu’nun diğer bölgelerindeki çocuk kahramanlardan bazı örnekler vermek istiyoruz.
Milli Mücadele yıllarında 10-11 yaşlarında bir çocuk olan Osmaniyeli Pulcu Mehmet oğlu Niyazi Aykan 1991’de, kendisiyle yapılan röportajda şunları anlatıyor:
“Babam dedi ki, oğlum sana mektup yazayım. Cebelli Yemli Hacı Ali Efendi’ye götür. Hacı Efendi oranın çete başıdır. Mektubu aldım ve Hacı Efendi’ye götürdüm. O da bir mektup yazdı ve bana ‘Bunu Hacı Hüseyin Ağaya götür’ dedi. Araplı’da Hüseyin Ağa’yı bulup mektubu verdim. Sonra Kişnaz’a geçtim. Orada Hakkı Efendi ile görüştüm. O bana yol gösterdi. Bahçe’ye geçtim. Orada Mustafa Efendi’yi buldum. Beni atma bindirip Düziçi’ne götürdü. Orada Sarp’ın ağzına indim. Sarp’ın ağzından Acı Alma mevkiine geldim. Araplı’da Hamza Ağa’nın yanında iki gün kaldım. Daha sonra Osmaniye’ye geldim. Bu kadar dolaşmamın sebebi ise haber götürüp getirmekti. O çevrede kurulan milis kuvvetler arasında mektup taşıyordum. Osmaniye’ye geldiğimde bugünkü Zafer camiinin olduğu yer kilise idi. Ben Ermeni gibi görünerek kiliseye girdim. Ayağımda ham gönden bir çarık, sırtımda yamalıktan oluşan bir kaput vardı. Kilisede bulunan tel örgüleri, Fransız cephanelerini öğrendim. Onları babama anlattım. Babam da bunları yazarak Küllü’ye Hasan Paşa’nın yanına gönderdi. Böylece istihbarat sağlıyorduk”.
10-11 yaşlarında bir çocuğun bu kadar yeri dolaşması, ancak milli bir mesuliyet duygusunun varlığıyla izah edilebilir.
Buraya kadar verdiğimiz örnekler, yüzlerce hatta binlerce örnekten ancak birkaçıdır.
Bütün bu örneklerde görüldüğü üzere çocukların Milli Mücadele sırasındaki hizmetlerini tasnif edecek olursak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki:
1- Yeri geldiği vakit eline silâh alıp birfiil çarpışarak cephelerde;
2- Haber getirip götürmek suretiyle istihbaratta;
3- Cepheye su, ekmek, mermi vs. taşıyarak lojistik hizmetlerde oldukça faydalı olmuşlardır.
Şüphesiz çocukların bu tür hizmetleri, yalnızca Fransız işgalinin bulunduğu yörelerde değil Anadolu’nun hemen her tarafında görülüyordu. Şimdi Batı Anadolu’dan bazı çarpıcı örnekler vermek istiyoruz.
İlk BMM’nde henüz pek kritik bir durumunda bulunan cephelerde olup bitenlerden bahsediliyordu. Bursa Milletvekili Muhiddin Baha (Pars), evvelâ Bursa’yı bir katliamdan kurtarmak bahanesiyle yerli Rumlar’la teşkil edilen heyetin Yunanlılarla temaslarını nasıl telin ettiğini anlattıktan sonra sözünü şöyle bitirmişti:
“Efendiler, bu sahifeyi burada kapattıktan sonra müsaadenizle bir müşahademi arz edeceğim. Geçenlerde İnegöl cephesinde ağaçlar arasında sis ortasında gazilerimizi ziyaret eder ve onların ayrı ayrı ellerini sıkarken 15 yaşında kadar bir çocuk gördük. Ona ‘Oğlum burada ne yapıyorsun? dedim. ‘Vatani vazifemi yapmaya geldim’ cevabını verdi. ‘Peki hiç muharebeye karıştın mı? Düşmanla cenkleştin mi?’ sualime de ‘evet’ diye katıldığı çarpışmaları, boğuşmaları saymaya başlayınca ben, bu çocuğun karşısında bir parça küçüldüğümü hissettim. Sonra daha ileride yine gaziler arasında ve babasının yanında babasıyla omuz omuza düşmana karşı harp eden 12 yaşında Feridun isminde bir çocuk gördüm ki! Efendiler, bir diyorum ama hangi bir Cephede her adımda bir böyle henüz çocuk denecek yaşta silâha sarılıp canını fedaya gelmiş nice nice yavrularımız var!.”
