Tarihte Bugün

26 Kasım

26Kasım-7 Aralık Erozyonla Mücadele Haftası
1926. Alpullu Şeker Fabrikası açıldı.
1934. Meclis, eski lakap ve unvanların kaldırılmasına karar verdi.
1942. Yugoslavya Anti-Faşist Halk Kurtuluş Konseyi kuruldu.
Aynı gün, Sovyet Kızılordusu Stalingrad'ı kuşatan Alman Nazi ordularına karşı saldırıya geçti. II. Dünya Savaşı'nın gidişinde Nazi askeri üstünlüğüne son verildi.
1954. İstanbul Kapalıçarşı'da yangın çıktı; 2730 dükkandan 1200'ü yandı.
1962. Amerika Türkiye'deki füze üslerini kaldırmaya karar verdi.
1982. Prof Dr. Sadun Aren, İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesince Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, DİSK sanığı olarak tutuklandı. Aren, bir kitabından dolayı yargılanmış ve beraat etmişti.
1993. Almanya; PKK örgütünü terör örgütü ilan etti.
1994. İşçi sendikaları konfederasyonları Türk-İş, DİSK, Hak-İş ile Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu KESK üyesi 70 bin işçi ve kamu çalışanı Ankara'da hükümeti protesto yürüyüşü yaptı.
1995. İstanbul Kazablanka Gazinosunda Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) kuruluş kararı alındı.
1996. Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Tansu Çiller, Susurluk kazasından söz ederken "Devlet uğruna kurşun atan da, kurşun yiyen de şereflidir" dedi.


Bugün Doğanlar:
1857. Dilin yapısı konusundaki görüşleriyle 20. yüzyıl dilbiliminin temellerini atan İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure.
1894. Canlı organizmalar, otomatik makineler ve örgütlerin denetim ve iletişim etmenlerindeki ortak yönleri ele alan sibernetik biliminin kurucusu ABD'li matematikçi Norbert Wiener. 20. yüzyılda matematiğe yapılmış en önemli katıların sahibi olarak bilinir.
1909. Absürd tiyatronun kurucusu Romen kökenli Fransız oyun yazarı Eugène Ionesco. Tek perdelik "anti-oyun"u La Cantatrice chauve (1949; Kel Şarkıcı) ile tiyatro tekniklerindeki devrimin öncüsü olarak kabul edilir.
1922. 20. yüzyıl ortalarının en başarılı Amerikan çizgi-romanı "Snoopy"nin (Peanuts) yaratıcısı Charles Schulz.
1931. Latin Amerika'da insan haklarının ve şiddeti dışlayan reformların gerçekleşmesi yolunda verdiği çabalarla tanınan Arjantinli heykeltıraş ve mimar Adolfo Pérez Esquivel. Barış ve Adalet Partisi (Paz y Justicia) genel sekreteri olarak Latin Amerika'daki insan hakları etkinliklerini birleştirme çabaları sonucunda 1980 Nobel Barış Ödülü'nün sahibi oldu.

Bugün Ölenler:
1936. Tiyatro sanatçısı ve Toto Karaca'nın annesi Madam Mari Felekyan.
1947. Asker ve siyasetçi Saffet Arıkan.
1986. Eski Dışişleri Bakanı Prof. Gündüz Ökçün.
1990. Klasik Türk müziği sanatçısı Turhan Özek.
 
27 Kasım

1909. Thomas Alva Edison ilk sesli film gösterisini yaptı.
1924. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası başkanlığına Kâzım Karabekir Paşa seçildi.
1936. Millet Meclisi Hatay davasını Milletler Cemiyeti'ne götürmeye karar verdi.
1942 Toulon limanındaki Fransız donanması, Almanların eline geçmemek için kendini batırdı.
1943. Amasya, Çorum, Tokat, Ordu ve Kastamonu'da deprem oldu; 4016 kişi öldü, 23.785 ev yıkıldı.
1948. Zonguldak Çatalağzı Elektrik Santralı hizmete açıldı.
1961. İstanbul polisi bacağında Moskova yazılı kağıt bulunan kargayı nezarete aldı.
1963. Ankara'da çıkan Adalet gazetesi kapatıldı.
1967. Fransa Cumhurbaşkanı General Charles de Gaulle İngiltere'nin Ortak Pazara girmesini veto etti.
1968. İstanbul'da sahnelenen Devri Süleyman oyunu saldırıya uğradı.
1970. İstanbul Kültür Sarayı, bugünkü AKM- Atatürk Kültür Merkezi yandı.
Aynı gün Ankara, Hacettepe ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi öğrencileri 4 günlük boykota başladı.
1981. Ankara'da 901 öğretim üyesi Yükseköğretim Kanunu'na karşı çıktı.
1990. İngiltere'de yapılan seçimlerde John Major başbakan seçildi.
1995. TRT Genel Müdürü Tayfun Akgüner, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, RTÜK tarafından görevinden alındı.
1996. Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Tansu Çiller, seçim propagandası sırasında Refah partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ı eroin kaçakçılığı yapmakla suçlamıştı. Çiller, Erbakan'a 4 milyar lira manevi tazminat ödemeye mahkûm edildi.
1999. Mor Çatı Kadın Sığınakları Vakfı'nın çağrısıyla düzenlenen 2. Kadın Sığınakları Kurultayı Mersin'de yapıldı

Bugün Doğanlar:
1921. Çekoslovakya'nın reformcu komünist lideri Alexander Dubçek.

Bugün Ölenler:
1895. Fransız romancı Alexandre Dumas Fils.
1953. Nobel ödüllü Amerikalı oyun yazarı Eugene O'Neill.
1964. Kurtuluş Savaşı komutanlarından, siyasetçi Naci Tınaz.
1994. bestekar, politikacı, araştırmacı ve gazeteci Rüştü Şardağ.
 
28 KAsım

1905. İrlanda siyasi partisi Sinn Fein kuruldu.

1925. 25 Kasım'da kabul edilen şapka kanunu 28 Kasım yürürlüğe girdi. Artık, başta memurlar olmak üzere herkes şapka giyecek.

1928. İstanbul Barosu'na başvuran ilk kadın avukat Beyhan Hanım yılında bugün ilk duruşmasında bir kadını savundu.

1934. Hâkimiyet-i Milliye gazetesi Ulus adıyla çıkmaya başladı.

1936. Japonya İtalya'nın Habeşistan'ı ilhakını tanıdı.

Aynı gün Hükümet, Ereğli Kömür İşletmeleri Fransızlardan satın aldı.

1943. Sir Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Josef Stalin Tahran toplandı.

1945. Resmi araçlara kadın ve çocukların binmesi yasaklandı.

1958. Afrika Çad, Kongo, Gabon, Mali, Mauritania ve Senegal Fransız Birliği içinde bağımsızlıklarını ilan ettiler.

1961. Fiorentina takımına transfer olan Can Bartu İtalya'ya gitti.

1962. Amerika Türkiyeki orta menzilli jüpiter füzelerini sökme kararı aldı.

1965. Ankara'da 38 öğretim üyesi, bir bildiriyle Amerika'nın Vietnam politikasını eleştirdiler.

1967. Türk jetlerinin Kıbrıs üzerinde uyarı uçuşu yaptığı Makarios, Yunan Alayı ile Türk Alayı'nın da Kıbrıs'tan çekilmesini istedi.

1968. eski CIA istasyon şefi, Amerika'nın yeni Türkiye Büyükelçisi Robert Komer'in Türkiye'ye gelişi İstanbul Yeşilköy protesto edildi. Protestoculardan Deniz Gezmiş, Rahmi Aydın, Mustafa Zülkadiroğlu, Toygun Erarslan ve Mustafa Gürkan tutuklandı.

1977. Cumhuriyet Halk Partisi lideri Bülent Ecevit Niğde "Tek Yol Devrim" sloganıyla karşılandı. Ecevit topluluğa "Tek yol oy" sözleriyle karşılık verdi.

1979. İstanbul Teknik Üniversitesi Maçka Maden Fakültesi'nde, forum yapan 525 öğrenci gözaltına alındı. Gerekçe; öğrenim özgürlüğünü engellemek.

1986. Hollanda sağlık bakanlığı Türk çayında yüksek oranda radyasyon bulunduğunu açıkladı. Çay- Kur Genel Müdürlüğü iddiaları "Batı tezgâhı" diye nitelendirdi ve "kaynatıldığında radyasyon yapraklarda kaldığından kirlilik oranı 5-6 kat düşer" açıklaması yaptı.

1988. Başbakan Turgut Özal Cumhuriyet gazetesine, 500 bin lira manevi tazminat ödemeye mahkûm oldu. Özal, 1982'de Cumhuriyet gazetesini "Babıâli'nin Pravdası" olarak nitelemişti.

1997. Sivas'taki Madımak Oteli'nde, 2 Temmuz 1993 37 aydının yakılması olayıyla ilgili olarak yargılanan 99 sanıktan 33'ü ölüm cezasına çarptırıldı.

Bugün Doğanlar:

1820. Karl Marx ile birlikte "Komünist Manifesto"yu yazan, Alman politik düşünürü Friedrich Engels.

1908. Fransız antropolog Claude Levi-Strauss doğdular.

Bugün Ölenler:

1988. Eski milli güreşçilerden Nuri Boytorun.

1995. Yazar, çevirmen ve eleştirmen Aziz Çalışlar.
 
1 Aralık

Dünya AIDS Günü, Dünya Barış Tutsakları Günü

1906. Dünyanın ilk sinema salonu Paris'te açıldı.

1928. Gazeteler, mecmualar, levha, tabela ve ilanlar yeni harflerle basılmaya başladı.

Aynı gün Vakit gazetesi " mutlu çiftler müsabakası" başlattı.

1940. Türkiye'de geceleri karartma uygulaması başladı.

1954. Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın cezaevine girdi. Yalçın 26 ay 20 gün hapis yatacak.

1964. Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık kurulmasını öngören Ankara Antlaşması yürürlüğe girdi.

1980. Sanat dergisi Gösteri yayımlanmaya başladı.

1982. Sıkıyönetim Günaydın gazetesinin yayımını durdurdu. Bir yıl sonra da, İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Hürriyet gazetesinin basım, yayım ve dağıtımını durdurdu.

1984. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu, TRT'de "yurttaş, yurt, ozan, yaşam, özveri, olanak, koşul, bilimsel, toplumsal, tarihsel, sırdaş" gibi sözcüklerin kullanılması yasaklandı.

Aynı gün Adana Belediyesi çöp toplama işini özel bir kuruluşa devretti.

1986. Yazar Demir Özlü, hakkında açılan davaya katılmaması gerekçesiyle vatandaşlıktan çıkarıldı.

1988. Cumhurbaşkanı Kenan Evren öğrenci af yasasını veto etti. Yasa üniversitelerde kılık kıyafete serbestlik tanıyordu.

1994. Başbakan Yardımcısı Murat Karayalçın, "Güneydoğu sorunu" hakkında "Federasyon serbestçe tartışılmalı" dedi. Demokratik Sol Parti, DSP ve Doğru Yol Partisi, DYP tepki gösterdi.

1995. Yazar Yaşar Kemal beraat etti. Yazar Almanya'da yayımlanan Der Spiegel dergisindeki "Zulmün Artsın" başlıklı yazısı nedeniyle yargılanmaktaydı.

2000. Şili'de mahkeme eski diktatör Augusto Pinochet'nin tutuklanmasına karar verdi. Pinochet iktidarı dönemindeki cinayet ve insan kaçırma suçlarından yargılanacak.



Bugün Doğanlar:

1935. Amerikalı aktör, yazar ve yönetmen Woody Allen.


Bugün Ölenler:

1888. Şair, siyaset ve fikir insanı Namık Kemal.

1968. İzmir doğumlu Fransız Şarkıcı Dario Moreno.

1971. Gazeteci Hüseyin Avni Şanda.

1973. İsrail devlet başkanlarından Ben-Gurion.

1978. Gazeteci Cengiz Polatkan.
 
2 Aralık

1804.Napolyon Bonoparte, Parıs'te Papa'nın elinden taç giyerek Fransa imparatoru oldu..
1851. III. Napoléon darbe yaptı
1909.Leo Baekland, ilk yapay plastik "Bakalit"in patentini aldı.
Aynı gün, Fransız Baron Cathers, Osmanlı'daki ilk uçak gösterisini yaptı. Uçak, Şişli Hürriyet-i Ebediye tepesinden Bulgar Hastanesine indi.
1928.Celal Sahir Bey'in ( Erozan) hazırladığı İmlâ Lugatı yayımlandı.
1943.Varlık Vergisi'ni ödeyemeyen yüzde 87'si gayri Müslim azınlıkların oluşturduğu mükellefler borçlarını bedenen çalışarak ödemek üzere çalışma kamplarına gönderilmişti., kamplarda bulunanların serbest bırakılması karar verildi.
1949.Bir Yunanistan tiyatro topluluğu, İstanbul'da Cevat Fehmi Başkut'un Paydos adlı oyununu sahneledi.
1956.Fidel Castro Granma yatıyla Küba'ya çıktı.
1959.Demokrat İzmir gazetesi bir ay süreyle kapatıldı. Gazete sorumluları 18 ay hapse mahkûm edildi.
1960. Kongo'nun görevden uzaklaştırılan başbakanı Patrice Lumumba tutuklandı.
1963. 1961'de güvenoyu alarak göreve başlayan Cumhuriyet Halk Partisi ve Adalet Partisi'nden oluşan Türkiye'nin ilk koalisyon hükümetinin başkanı İsmet İnönü 24 yıl sonra ilk kez üstlendiği başbakanlık görevinden istifa etti.
1965. Ankara'da hava kirliliği tehlikeli boyutlarda: Bilim çevreleri, , Ankara'da 20 yıl yaşayan birinin kanser riskinin çok yüksek olduğunu açıkladı..
1981. İstanbul Teknik Üniversitesi'nden 450 öğretim üyesi, Yükseköğretim Kanunu'na karşı açıklama yaptı.
Aynı gün Hülya Koçyiğit, Fransa'da düzenlenen 3 Kıta Film Festivali'nde "en iyi kadın oyuncu" ödülünü aldı. Koçyiğit'e bu ödül "Kurbağalar"ı filmdeki rolüyle verilmişti.
1996. Özgürlük ve Dayanışma Partisi, ÖDP üyeleri tüm Türkiye çapında savcılıklara dilekçe verdi. Partililer Dışişleri Bakanı Tansu Çiller, eski İçişleri Bakanı Mehmet Ağar ve milletvekili Sedat Bucak hakkında suç duyurusunda bulundular.
2000. Sorunlarını anlatmak için Başbakanlığa yürüyen 50 görme engelliye 200 polis müdahale etti.


Bugün Doğanlar:
1846. Başbakanlığı döneminde Dreyfüs olayını çözüme bağlayan ve Fransa'da sendikaların yasallaştırılmasını gerçekleştiren politkacı René Waldeck-Rousseau.
1885. Çağdaş Yunan edebiyatına renkli üretimi ve eserlerinin çeşitliliğiyle önemli katkılarda bulunan, Zorba adlı romanıyla ünlü yazar Níkos Kazancakis.
1891. Tutku ve dışavurumcu umutsuzluğu birleştirdiği eserlerinde yaşadığı toplumu sert bir biçimde eleştiren Alman ressam ve gravürcü Otto Dix.
1923. 20. yüzyıl ortalarında lirik ve dramatik sesiyle operada klasik kolaratür rolleri yeniden dirilten Amerikalı soprano Maria Callas.

Bugün ölenler:
1814. Sadizme ismini veren Fransız romancı Marki dö Sade
1888. Şair ve fikir insanı Namık Kemal.
1918. Cyrano de Bergerac" ın yaratıcısı Fransız oyun yazarı Edmond Rostand.
1994. Tango kralı Şecaattin Tanyeli.
1995. Sendikacı, şair Orhan Şaik Gökyay.
 
3 Aralık

1928. Ekmek otuz para ucuzladı.
1942. Zonguldak'ta bir maden ocağında kaza: 63 işçi öldü.
1956. Ankara'da Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencileri dersleri boykot etti.
Aynı gün İngiltere ve Fransa Süveyş'ten çekileceklerini açıkladılar.
1959. Fazıl Küçük Kıbrıs cumhurbaşkanı yardımcısı oldu.
1967. İlk kalp nakli ameliyatı, Güney Afrikalı kalp cerrahı Dr.Christian Barnard tarafından Cape Town'da gerçekleştirildi; hasta18 gün yaşayabildi.
1969. Kısa adı TÖS olan Türkiye Öğretmenler Sendikası boykot kararı aldı. TÖS, Türkiye'nin ilk öğretmen sendikasıydı.
1971. Profesör Dr. Mümtaz Soysal 6 yıl 8 ay hapse mahkûm oldu.
1981. Bülent Ecevit, dört aylık hapis cezasını çekmek üzere Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'ne konuldu.
1988. Türk PEN Başkanı yazar Yaşar Kemal, yetkililere yazdığı mektupta, "İnsanlık suçu olan şu işkence suçundan, şu utançtan ulusumuzu arıtalım. Bizim ulusumuz, böyle utançlara layık bir ulus değildir" dedi.
1989. Amerika Birleşik devletleri Başkanı George Bush ve Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov soğuk savaşın bittiğini ilan ettiler.
Aynı gün Tomris Uyar, Pınar Kür, Nezihe Meriç, Füsun Akatlı ve Ahmet Cemal Türkiye Yazarlar Sendikasından istifa ettiler. Bir gün önce Türkiye Yazarlar Sendikası'nın olağanüstü genel kurulunda Aziz Nesin Tomris Uyar'a hakaret etmişti.
1994. Özgür Ülke gazetesinin İstanbul ve Ankara'daki üç bürosu bombalandı;1 kişi öldü, 20 kişi yaralandı.

Bugün Doğanlar:
1857. "Lord Jim", "Karanlığın Yüreği" gibi eserleriyle ünlü Polonya asıllı İngiliz yazar Joseph Conrad.
1930. "Serseri Aşıklar" filmiyle ün kazanan Fransız film yönetmeni Jean-Luc Godard.

Bugün Ölenler:
1894. "Define Adası"nın yaratıcısı İskoçyalı yazar Robert Louis Stevenson.
1919. Fransız Empresyonist ressam Pierre Auguste Renoir.
1932. Şair ve dilbilimci Samih Rifat Bey.
1936. Siirt Milletvekili Mahmut Soydan.
1994. Gazeteci, yazar Burhan Arpad.
1995. Yazar ve sendikacı Kemal Sülker.
 
4 ARalık

1920. Ankara'da maaşlarını alamayan öğretmenler ilk kez grev yaptı.
1929. Türk parasının değerini yükseltmek için alınacak önlemlerle her yerde yerli malı kullanılmasını hedefleyen bir kararname yayımlandı.
1933. Eskişehir Şeker Fabrikası kuruldu.
1945. İstanbul'da komünizm karşıtı bir gösteri yapıldı. Göstericiler Tan, La Turquie, Yeni Dünya matbaalarını, Berrak ve ABC kitapevlerini tahrip ettiler.
1955. İstanbul'da, Sirkeci-Halkalı elektrikli tren hattı ulaşıma açıldı.
1961. İngiltere'de doğum kontrol hapları serbestçe satışa çıktı.
1962. Ortak Pazar Türkiye'ye 6,5 yıl hazırlık dönemi tanıdığını açıkladı.
1953. Eski Genel Sekreter Kasım Gülek ve Kastamonu Milletvekili Avni Doğan Cumhuriyet Halk Partisi'nden ihraç edildi.
1981. Danışma Meclisi Başkanı Sadi Irmak "Askerler kışlaya dönmenin hasreti içinde" dedi.
1984.İstanbul Topkapı'da,Elbiseciler sitesinde yangın çıktı; 250 dükkan yandı.
Aynı gün 4 köy muhtarı Gökova Körfezi'ndeki termik santral inşaatının durdurma amacıyla Danıştay'a başvurdu.
1991. İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı Şakir Koç ve şoförü Vedat Dilmaç, Devrimci-Sol örgütünün silahlı saldırısında öldü.
2000. Yatağan Termik Santrali'nde üretim durduruldu. Santral filtresiz çalıştırıldığı için Yatağan halkını zehirliyordu.

Bugün Doğanlar:
1892. İspanya'nın faşist diktatörü Francisco Franco.

Bugün Ölenler:
1948.Bestekâr Rakım Elkutlu.
1967. Fizik bilgini Salih Murat Uzdilek.
1967. Yazar Fazıl Ahmet Aykaç.
1983. Gazeteci, yazar Doğan Avcıoğlu.
1992. Tiyatro sanatçısı Perihan Tedü.
 
5 Aralık

1904. Port Arthur'da Japonlar, Rus donanmasını yok etti.
1927. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Washington Büyükelçisi Ahmet Muhtar güven mektubunu sundu.
Aynı gün cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları tedavüle çıkarıldı. 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000 liralık olmak üzere 7 ayrı değerde çıkarılan banknotlar eski Türkçe ve Fransızca bastırıldı.
1928. Ömer Seyfettin Bey'in Mahçupluk İmtihanı ile Vedat Nedim Bey'in (Tör) Kör adlı oyunları Darülbedayi'de sahnelenmeye başladı.
1933. Amerika'da 14 yıldır devam eden içki yasağı kalktı.
Aynı gün Türkiye'de Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı.
1934. Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanıyan kanun kabul edildi.
1950. Milli Savunma Bakanlığı, Kore'deki askerlerin yüzde 10'unu öldüğünü açıkladı. Radyo Gazetesi'ne göre, 150 asker öldü, 150 kayıp, 200-300 yaralı var.
1953. Bektaşi Şeyhi Sırrı Baba Bakanlar Kurulu kararıyla sınır dışı edildi.
1970. İstanbul Çapa Yüksek Öğretmen Okulu'nda 2 öğrenci vuruldu. Sol görüşlü Hüseyin Aslantaş 9 Aralık'ta öldü.
1978. Sovyetler Birliği, Afganistan'la 20 yıllık dostluk anlaşması imzaladı.
1981. Türk Milli Basketbol Takımı Sofya'da Yunanistan'ı 93-80 yenerek Balkan Şampiyonu oldu.
1986. Pınar Kür'ün Bitmeyen Aşk adlı romanının poşete girmesine karar verildi. 20 gün sonra da, kitap "müstehcenlik" gerekçesiyle toplatıldı.
1987. Türkiye İşçi Partisi (TİP) genel Sekreteri Nihat Sargın ve Türkiye Komünist Partisi (TKP) Genel Sekreteri Nabi Yağcı (Haydar Kutlu) tutuklandılar.
1985. Milliyetçi Hareket partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş "Ezan Türkçe okunsun" diyen eski Devlet Güvenlik Mahkemeleri başsavcısı Nusret Demiral'in istifasını istedi.


Bugün Doğanlar:
1890. Metropolis" filminin yaratıcısı Avusturyalı yönetmen Fritz Lang
1908. Fare"nin yaratıcısı Amerikalı film yapımcısı Walt Disney.

Bugün Ölenler:
1791. Avusturyalı besteci Wolfgang Amadeus Mozart .
1926. Fransız ressam Claude Monet .
1945. Gazeteci ve iktisatçı Profesör Suphi Nuri İleri.
1986. tiyatro ve sinema sanatçısı Nezahat Tanyeri.
 
Geri
Üst