Türk Medeni Hukuku(Ders Notu)
medeni usul hukuku ders notları
Türk Medeni Hukuku
Hukuk toplumda şahısların davranışlarını ve ilişkilerini düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyidesine=yaptırım) bağlanmış olan kuralların bir bütünüdür.
Belli bir zamanda belli bir toplumu düzenleyen hukuk kaidelerine “yürürlükteki hukuk” =pozitif hukuk=müsbet hukuk=mevzu hukuk denir.
Doğal Hukuk Pozitif Hukuk
(De lege ferenda) (De lege lata)
-Tarihten beri en iyi ilkeleri -yürürlükteki hukuk
içeren ideal olması gereken ----yazılı hukuk
hukuktur. ----örf ve adet
----yargıç hukuku
Kamu Hukuku Özel Hukuk ayrımı:
Hukuk kaideleri nitelikleri ve konuları göz önünde tutularak çeşitli dallara ayrılmıştır.Bunlardan en önemlilerinden olan kamu hukuku ve özel hukuk ayrımının hangi kıstasa dayanacağı tartışmalara yol açmışsa da ana hatlarıyla kamu gücüne ve otoritesine sahip olan kuruluşların (Devlet,belediye,üniversite) bu otoriteye tabi şahıslarla veya birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen kuralların kamu hukukuna; kişilerin eşit şart ve yetkilere tabi kimseler olarak kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen kuralların ise özel hukuka girdiği söylenebilir.
Kamu Hukuku Özel Hukuk
-Anayasa Hukuku -Medeni Hukuk
-İdare Hukuku -Ticaret Hukuku
-Ceza Hukuku -Milletlerarası Özel Hukuk
-Ceza Usul Hukuku -Deniz Hukuku
-Mali Hukuk
-Devletler Hukuku
Bazı açılardan Kamu bazısından özel hukuk:
-İş hukuku
-Medeni Usul Hukuku
-İcra İflas Hukuku
-Toprak Hukuku
Medeni hukukun Anlamı: Yürürlükteki hukuk kaidelerinden bir ülkedeki vatandaşların şahsi durumlarını,ailevi ilişkilerini,mallar üzerindeki hak ve yetkilerini,diğer şahıslara olan borç ilişkilerini,ölümlerinden sonra miraslarının akıbetini düzenleyen kuralların yer aldığı hukuk dalıdır..
Tarihte Roma vatandaşlarına uygulanan hukuka ius civile adı verilmişti.Buradaki civile şehirli anlamına gelen “civitas”dan gelmiştir.İşte bu yurttaşlara ait özel hukuk kaidelerinin bulunduğu hukuk kurallarına “medeni hukuk” denmiştir.Medeni Hukuk Şahsın hukuku,Aile Hukuku,Borçlar Hukuku,Eşya Hukuku ve Miras Hukuku alt dallarını barındırır.
Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı Bakımından Çeşitli Sistemleri:
Başlıca 4 grup vardır:
Roma Cermen Hukukları etkisinde kalan hukuklar:
Bunlar Roma ve Cermen hukuku etkisi altında kalan Fransa Almanya İsviçre ve bu medeni kanunları model olarak alan bazı ülkelerin hukuklarıdır.Romalılar özel hukuk alanını ileri derecede geliştirmişler ve sonraki kuşaklara aktarabilmek için imparator Justinianus’un emriyle derlenen Corpus İuris Civilis(medeni hukuk külliyatı) nı i yapmışlardır.Bu eser Batı Roma’nın yıkılışından 7 yüzyıl sonra Bolonya üniversitesinde incelemeye alınmış ve burada okuyan hukukçular vasıtası ile de çeşitli ülkelerin hukuk hayatına girmiştir.
Corpus İuris Civilis:
-codex:Bütün imparatorluk emirnameleri
-digesta:Bu emirnameler hakkında hukukçuların yorumları.
-İnstitutiones:Gailus adlı hukukçunun Roma hukuku hakkında açıklamaları.
Osmanlı aslında tam olarak İslam hukuku etkisi altındaydı fakat imparatorluk yıkıldıktan sonra ve istiklal savaşının sonunda T.C kurulunca 1926 da İsviçre medeni kanununun iktibası ile bizim hukukumuz da Bu gruba dahil olmuş oldu.
İktibas:resepsiyon(benimseme)
İslam Hukuku Etkisi altındaki Gruplar:
İslam hukuku dini esaslara dayanan bir hukuk sistemidir.Hukuk kurallarını İslam dini esaslarından çıkaran ilme fıkıh ilmi denmektedir.bunun da tespit ettiği kaideler şeriatı oluşturur.İslam dini esasları için başvurulan kaynaklar Kuran,hadis,icma-ı ümmet ve kıyasdır.bu kaynaklarda olaya uygulanacak bir kural bulunamaması halinde benzer meselelere ilişkin kurallar göz önüne alınarak yeni meseleye ilişkin çözüm bulma yoluna gidilmiştir.Buna “kıyas” yada “içtihat” denir. İslam hukukunun oluşması ve gelişmesi mezheplere göre farklılık gösterir.Günümüze İslam hukuku halen kimi yerlerde uygulanmaktadır.
İngiliz Hukuk Etkisi Taşıyan Hukuklar:
Yüzyıllar boyunca verilen kararların kanunlaşması ile oluşmuştur.İngiliz hukukunun gelişmesi 3 safhada olmuştur.İngiltere’nin çeşitli bölgelerinde uygulanan farklı örf ve adet kuralları Kraliyet Mahkemelerinin uygulamaları ile birleşmiş ve “Common Law” ortaya çıkmıştır.Zamanla yeni durumların ortaya çıkması ve bu sistemin yetersiz kalması ile kralın chancellor unvanını taşıyan sekreterine başvurulması ve ondan common law ‘un hüküm veremediği bir takım olaylara müeyyide uygulaması esası ortaya çıktı.Buna Court of Chancery denir.Bu kararların ortaya koyduğu ilkeler “equity” adında yeni bir hukuk bölümünü ortaya çıkarmıştır.Equity’de hakimin hukuk yaratma özelliği daha çoktur fakat common law da örf ve adet etkilidir.20.yy.’da kanunlaştırma yoluna gidilmiş ve Statute Law teşekkül etmiştir.Medeni Hukukun bir çok kısmı kanunlaştırılmış fakat common law ve equity şeklindeki ikili karakterini kaybetmemiştir.
Sosyalist Prensiplerin Etkisi altındaki Hukuk Kuralları:
Marksist Leninist felsefeye dayanır.Özellikle üretim araçları üstünde ferdi mülkiyeti reddetmekte kolektif mülkiyet tesis etmektedir,toplumun menfaati esas alınmakta.Kamu hukuku özel hukuk ayrımı tanınmamakta Medeni Hukuk dahi kamu hukukunda yer almaktadır.
Prusya genel kanunu:1794
Code Civil Napoleon:1804
Avusturya:1811
Almanya:1896
İsviçre:1912
Kodifikasyon
Soyutlama Kazuist
(Genelleme) (olayları tek tek inceleme)
Mecelle: (kazuist sistem)
-Borçlar -Aile
-Eşya -Kişiler ------- Mecellede yok
-Miras
Osmanlı’da farklı kişilere farklı kanunlar var mahkeme birliği yok.
Mahmut Esat Bozkurt Medeni Kanunu kabul eden bakan.
Ceza Kanunu:İtalya
Medeni Kanun:İsviçre
Usûl Kanunu:İsviçre Neuchatel
İcra-İflas Kanunu:İsviçre
Ticaret Kanunu
lmanya-İtalya.
Medeni Hukuk Yürürlük Kaynakları:
Medeni Hukukun yürürlük kaynakları MK. Madde 1’de belirtilmiştir.Burada sadece medeni kanun değil bunun dışındaki yürürlük kaynaklarının da nazara alındığı anlaşılır.Kanun koyucu kanuna öncelik tanımış fakat kanunda uygulanacak hüküm bulunamazsa bu boşluğun örf ve adetle burada da bulunamazsa hakimin koyacağı kural ile doldurulması imkanı öngörülmüştür.(hakim bu uygulama faaliyeti sırasında kazai kararlardan=mahkeme içtihatlarından= ve ilmi içtihatlardan =doktrinler= istifade edecektir)
Kanunlar:Yetkili yasama organı tarafından Anayasaya uygun olarak kabul edilip yürürlüğe konan yazılı hukuk kaideleridir.Bak.Kur.’nun da anayasanın 91.mad. uyarınca çıkardığı KHK’ler de kanun gibi etkili olur.
Tüzükler: (Nizamnameler)Kanunların uygulama esaslarını ve uygulama aşamasına ilişkin detayları göstermek ve kanunun emrettiği sair hususları düzenlemek için Bak.Kur.’ca Danıştay’ın incelemesinden geçirilerek yürürlüğe konan yazılı hukuk kurallarıdır.Tüzükler kanunlara aykırı olamaz.
Yönetmelikler: (Talimatnameler) Başbakanlığın bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev ve alanlarını ilgilendirecek kanun ve tüzüklerinin uygulanmasını sağlamak üzere yürürlüğe koydukları yazılı hukuk kurallarıdır.Yönetmelikler ilgili kanun ve tüzüklere aykırı olamaz.
Yürürlüğe koyma ve yürürlükten kaldırma:
Kanunlar,tüzükler ve yönetmeliklerin yürürlüğe girebilmesi için R.G.’de yayınlanması gerekir.Bunarın hangi tarihte yürürlüğe gireceği çoğunlukla metinlerde yazılıdır.(M.K.936).Bazı kanunlar ise derhal yürürlüğe girmesi gerekir bu yüzden bu metinlerde yayın tarihinde yürürlüğe girer ibaresi bulunur.Eğer herhangi bir ibare yoksa bu kanun veya tüzük R.G’de yayını takip eden 45.günün sona ermesi ile yürürlüğe girmiş olur.
Yürürlükten kalkması ise çeşitli şekillerde olabilir.Anayasa mahkemesince eğer anayasaya aykırı görülerek iptal edilirse söz konusu hükümler yürürlükten kalkar.TBMM’de kanunları ya da tüzükleri yürürlükten kaldırabilir.Bazen de bir kanun ya da tüzük yürürlük süresini kendi tayin eder.”Bu kanun yayım tarihinden itibaren 5 yıl boyunca yürürlükte kalır” ibaresi vardır.Bir kanun hükmünün zımnen(örtülü) yürürlükten kaldırılması ise eski hükmün yürürlükten kaldırıldığını açıklayan yeni bir hüküm koymadan aynı zamanda eski hükmün uygulanmasını imkansız kılan yeni bir kanun hükmü koyulması ile olur. (MK. 53 dini gayeli cemiyet kurma kanunu—28/6/1938 Cemiyetler kanunu dini cemiyet kurma yasağı.)
Tüzüklerin yürürlükten kalkması yeni bir tüzük hükmü ile olabileceği gibi dayandığı kanunun yürürlükten kalkması sonucu da olur.Ayrıca bir tüzük hükmünün kanuna aykırılık sebebiyle Danıştay’ca iptali hal,inde de o hüküm yürürlükten kalkar.
Yazılı Hukuk kaynakları:
-Anayasa
-Kanun
-Kanun Hükmünde kararname
-Tüzük
-Yönetmelik
1-) Lex superior derogat legi inferiori (anayasa kanun hiyerarşisi)
2-) Lex posterior derogat legi prior (sonraki öncekini kaldırır)
3-) Lex speciales derogat legi generales (özel olan genel olanı kaldırır.)
Türk Medeni Hukuku
Hukuk toplumda şahısların davranışlarını ve ilişkilerini düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyidesine=yaptırım) bağlanmış olan kuralların bir bütünüdür.
Belli bir zamanda belli bir toplumu düzenleyen hukuk kaidelerine “yürürlükteki hukuk” =pozitif hukuk=müsbet hukuk=mevzu hukuk denir.
Doğal Hukuk Pozitif Hukuk
(De lege ferenda) (De lege lata)
-Tarihten beri en iyi ilkeleri -yürürlükteki hukuk
içeren ideal olması gereken ----yazılı hukuk
hukuktur. ----örf ve adet
----yargıç hukuku
Kamu Hukuku Özel Hukuk ayrımı:
Hukuk kaideleri nitelikleri ve konuları göz önünde tutularak çeşitli dallara ayrılmıştır.Bunlardan en önemlilerinden olan kamu hukuku ve özel hukuk ayrımının hangi kıstasa dayanacağı tartışmalara yol açmışsa da ana hatlarıyla kamu gücüne ve otoritesine sahip olan kuruluşların (Devlet,belediye,üniversite) bu otoriteye tabi şahıslarla veya birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen kuralların kamu hukukuna; kişilerin eşit şart ve yetkilere tabi kimseler olarak kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen kuralların ise özel hukuka girdiği söylenebilir.
Kamu Hukuku Özel Hukuk
-Anayasa Hukuku -Medeni Hukuk
-İdare Hukuku -Ticaret Hukuku
-Ceza Hukuku -Milletlerarası Özel Hukuk
-Ceza Usul Hukuku -Deniz Hukuku
-Mali Hukuk
-Devletler Hukuku
Bazı açılardan Kamu bazısından özel hukuk:
-İş hukuku
-Medeni Usul Hukuku
-İcra İflas Hukuku
-Toprak Hukuku
Medeni hukukun Anlamı: Yürürlükteki hukuk kaidelerinden bir ülkedeki vatandaşların şahsi durumlarını,ailevi ilişkilerini,mallar üzerindeki hak ve yetkilerini,diğer şahıslara olan borç ilişkilerini,ölümlerinden sonra miraslarının akıbetini düzenleyen kuralların yer aldığı hukuk dalıdır..
Tarihte Roma vatandaşlarına uygulanan hukuka ius civile adı verilmişti.Buradaki civile şehirli anlamına gelen “civitas”dan gelmiştir.İşte bu yurttaşlara ait özel hukuk kaidelerinin bulunduğu hukuk kurallarına “medeni hukuk” denmiştir.Medeni Hukuk Şahsın hukuku,Aile Hukuku,Borçlar Hukuku,Eşya Hukuku ve Miras Hukuku alt dallarını barındırır.
Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı Bakımından Çeşitli Sistemleri:
Başlıca 4 grup vardır:
Roma Cermen Hukukları etkisinde kalan hukuklar:
Bunlar Roma ve Cermen hukuku etkisi altında kalan Fransa Almanya İsviçre ve bu medeni kanunları model olarak alan bazı ülkelerin hukuklarıdır.Romalılar özel hukuk alanını ileri derecede geliştirmişler ve sonraki kuşaklara aktarabilmek için imparator Justinianus’un emriyle derlenen Corpus İuris Civilis(medeni hukuk külliyatı) nı i yapmışlardır.Bu eser Batı Roma’nın yıkılışından 7 yüzyıl sonra Bolonya üniversitesinde incelemeye alınmış ve burada okuyan hukukçular vasıtası ile de çeşitli ülkelerin hukuk hayatına girmiştir.
Corpus İuris Civilis:
-codex:Bütün imparatorluk emirnameleri
-digesta:Bu emirnameler hakkında hukukçuların yorumları.
-İnstitutiones:Gailus adlı hukukçunun Roma hukuku hakkında açıklamaları.
Osmanlı aslında tam olarak İslam hukuku etkisi altındaydı fakat imparatorluk yıkıldıktan sonra ve istiklal savaşının sonunda T.C kurulunca 1926 da İsviçre medeni kanununun iktibası ile bizim hukukumuz da Bu gruba dahil olmuş oldu.
İktibas:resepsiyon(benimseme)
İslam Hukuku Etkisi altındaki Gruplar:
İslam hukuku dini esaslara dayanan bir hukuk sistemidir.Hukuk kurallarını İslam dini esaslarından çıkaran ilme fıkıh ilmi denmektedir.bunun da tespit ettiği kaideler şeriatı oluşturur.İslam dini esasları için başvurulan kaynaklar Kuran,hadis,icma-ı ümmet ve kıyasdır.bu kaynaklarda olaya uygulanacak bir kural bulunamaması halinde benzer meselelere ilişkin kurallar göz önüne alınarak yeni meseleye ilişkin çözüm bulma yoluna gidilmiştir.Buna “kıyas” yada “içtihat” denir. İslam hukukunun oluşması ve gelişmesi mezheplere göre farklılık gösterir.Günümüze İslam hukuku halen kimi yerlerde uygulanmaktadır.
İngiliz Hukuk Etkisi Taşıyan Hukuklar:
Yüzyıllar boyunca verilen kararların kanunlaşması ile oluşmuştur.İngiliz hukukunun gelişmesi 3 safhada olmuştur.İngiltere’nin çeşitli bölgelerinde uygulanan farklı örf ve adet kuralları Kraliyet Mahkemelerinin uygulamaları ile birleşmiş ve “Common Law” ortaya çıkmıştır.Zamanla yeni durumların ortaya çıkması ve bu sistemin yetersiz kalması ile kralın chancellor unvanını taşıyan sekreterine başvurulması ve ondan common law ‘un hüküm veremediği bir takım olaylara müeyyide uygulaması esası ortaya çıktı.Buna Court of Chancery denir.Bu kararların ortaya koyduğu ilkeler “equity” adında yeni bir hukuk bölümünü ortaya çıkarmıştır.Equity’de hakimin hukuk yaratma özelliği daha çoktur fakat common law da örf ve adet etkilidir.20.yy.’da kanunlaştırma yoluna gidilmiş ve Statute Law teşekkül etmiştir.Medeni Hukukun bir çok kısmı kanunlaştırılmış fakat common law ve equity şeklindeki ikili karakterini kaybetmemiştir.
Sosyalist Prensiplerin Etkisi altındaki Hukuk Kuralları:
Marksist Leninist felsefeye dayanır.Özellikle üretim araçları üstünde ferdi mülkiyeti reddetmekte kolektif mülkiyet tesis etmektedir,toplumun menfaati esas alınmakta.Kamu hukuku özel hukuk ayrımı tanınmamakta Medeni Hukuk dahi kamu hukukunda yer almaktadır.
Prusya genel kanunu:1794
Code Civil Napoleon:1804
Avusturya:1811
Almanya:1896
İsviçre:1912
Kodifikasyon
Soyutlama Kazuist
(Genelleme) (olayları tek tek inceleme)
Mecelle: (kazuist sistem)
-Borçlar -Aile
-Eşya -Kişiler ------- Mecellede yok
-Miras
Osmanlı’da farklı kişilere farklı kanunlar var mahkeme birliği yok.
Mahmut Esat Bozkurt Medeni Kanunu kabul eden bakan.
Ceza Kanunu:İtalya
Medeni Kanun:İsviçre
Usûl Kanunu:İsviçre Neuchatel
İcra-İflas Kanunu:İsviçre
Ticaret Kanunu
lmanya-İtalya.Medeni Hukuk Yürürlük Kaynakları:
Medeni Hukukun yürürlük kaynakları MK. Madde 1’de belirtilmiştir.Burada sadece medeni kanun değil bunun dışındaki yürürlük kaynaklarının da nazara alındığı anlaşılır.Kanun koyucu kanuna öncelik tanımış fakat kanunda uygulanacak hüküm bulunamazsa bu boşluğun örf ve adetle burada da bulunamazsa hakimin koyacağı kural ile doldurulması imkanı öngörülmüştür.(hakim bu uygulama faaliyeti sırasında kazai kararlardan=mahkeme içtihatlarından= ve ilmi içtihatlardan =doktrinler= istifade edecektir)
Kanunlar:Yetkili yasama organı tarafından Anayasaya uygun olarak kabul edilip yürürlüğe konan yazılı hukuk kaideleridir.Bak.Kur.’nun da anayasanın 91.mad. uyarınca çıkardığı KHK’ler de kanun gibi etkili olur.
Tüzükler: (Nizamnameler)Kanunların uygulama esaslarını ve uygulama aşamasına ilişkin detayları göstermek ve kanunun emrettiği sair hususları düzenlemek için Bak.Kur.’ca Danıştay’ın incelemesinden geçirilerek yürürlüğe konan yazılı hukuk kurallarıdır.Tüzükler kanunlara aykırı olamaz.
Yönetmelikler: (Talimatnameler) Başbakanlığın bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev ve alanlarını ilgilendirecek kanun ve tüzüklerinin uygulanmasını sağlamak üzere yürürlüğe koydukları yazılı hukuk kurallarıdır.Yönetmelikler ilgili kanun ve tüzüklere aykırı olamaz.
Yürürlüğe koyma ve yürürlükten kaldırma:
Kanunlar,tüzükler ve yönetmeliklerin yürürlüğe girebilmesi için R.G.’de yayınlanması gerekir.Bunarın hangi tarihte yürürlüğe gireceği çoğunlukla metinlerde yazılıdır.(M.K.936).Bazı kanunlar ise derhal yürürlüğe girmesi gerekir bu yüzden bu metinlerde yayın tarihinde yürürlüğe girer ibaresi bulunur.Eğer herhangi bir ibare yoksa bu kanun veya tüzük R.G’de yayını takip eden 45.günün sona ermesi ile yürürlüğe girmiş olur.
Yürürlükten kalkması ise çeşitli şekillerde olabilir.Anayasa mahkemesince eğer anayasaya aykırı görülerek iptal edilirse söz konusu hükümler yürürlükten kalkar.TBMM’de kanunları ya da tüzükleri yürürlükten kaldırabilir.Bazen de bir kanun ya da tüzük yürürlük süresini kendi tayin eder.”Bu kanun yayım tarihinden itibaren 5 yıl boyunca yürürlükte kalır” ibaresi vardır.Bir kanun hükmünün zımnen(örtülü) yürürlükten kaldırılması ise eski hükmün yürürlükten kaldırıldığını açıklayan yeni bir hüküm koymadan aynı zamanda eski hükmün uygulanmasını imkansız kılan yeni bir kanun hükmü koyulması ile olur. (MK. 53 dini gayeli cemiyet kurma kanunu—28/6/1938 Cemiyetler kanunu dini cemiyet kurma yasağı.)
Tüzüklerin yürürlükten kalkması yeni bir tüzük hükmü ile olabileceği gibi dayandığı kanunun yürürlükten kalkması sonucu da olur.Ayrıca bir tüzük hükmünün kanuna aykırılık sebebiyle Danıştay’ca iptali hal,inde de o hüküm yürürlükten kalkar.
Yazılı Hukuk kaynakları:
-Anayasa
-Kanun
-Kanun Hükmünde kararname
-Tüzük
-Yönetmelik
1-) Lex superior derogat legi inferiori (anayasa kanun hiyerarşisi)
2-) Lex posterior derogat legi prior (sonraki öncekini kaldırır)
3-) Lex speciales derogat legi generales (özel olan genel olanı kaldırır.)
Son düzenleme:
