Uzman SühaN
Administrator
Kısırlık Tedavisinde Ovaryan Hiperstimülasyon Sendromu yaşayanlar
Enjeksiyon yoluyla verilen gonadotropin tedavisi doğurganlık ilaçlarıdır tablet (klomifen) kullanılmasından daha yoğun bir şekilde uyarılmasını sağlamaktadır. Hipofiz tarafından üretilen follikül stimülan hormon (FSH) içermektedirler. Bazen FSH ile birlikte yine hipofizde üretilen luteinizan hormon (LH) da içerirler. Bununla ilişkili bir diğer ilaç yapısal olarak LH’ a benzeyen ve yumurtlamaya neden olan doğal LH dalgalanmasını tetikleyen human koryonik gonadotropin (hCG) dir.
Gonadotropinler follikül gelişimini ve yumurtlamayı başlatmak için kullanılmaktadır. Aynı zamanda in-vitro fertilizasyon veya süperovülasyon ve intrauterin inseminasyon gibi ileri reprodüktif tedaviler altındaki kadınlarda çok sayıda follikül gelişimi ve yumurtlamayı başlatmak için de kullanılmaktadır. hCG, folliküller olgun aşamaya geldiğinde yumurtlamayı tetiklemek için kullanılmaktadır. Çeşitli gonadotropinler mevcuttur ve araştırma aşamasında olan çeşitli gonadotropinler de bulunmaktadır.
Gonadotropinler kullanıldığında aşağıdaki yan etkilerin oluşma riskini azaltmak için hastaların dikkatlice gözlenmesi gerekmektedir:
1. Ovaryan Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS):
OHSS’ nda yumurtalıklar genişlemekte ve yumurtlamadan veya yumurta toplandıktan sonra karında su toplanmaktadır. OHSS hafif veya şiddetli bir şekilde seyredebilmektedir. Hafif formu siklusların % 10 ila % 20’ si arasında oluşmakta ve biraz rahatsızlık yaratmakta fakat her zaman komplikasyonsuz bir şekilde düzelmektedir. Şiddetli formu ise yaklaşık olarak % 1’ nde oluşmaktadır. OHSS olasılığı polikistik ovaryan sendromlu kadınlarda ve tedavisi gebelikle sonuçlanan kadınlarda daha fazladır. Şiddetli olduğunda; bu durum kanda pıhtılaşmaya, böbrek disfonksiyonuna, torsiyona, göğüste ve karında sıvı birikimlerine ve nadiren de olsa ölüme sebep olabilmektedir. Durum düzelene kadar yatarak tedavi gerekmektedir (genellikle bir veya iki hafta sürmektedir). Bazen semptomları azaltmak için fazla sıvının boşaltılması gerekmektedir. Şiddetli OHSS açısından yüksek riski olan hastalar ovülasyon indüksiyonu süresince günlük ultrason ve/veya serum östradiol sevilerinin ölçülmesiyle yakından takip edilmelidir. Serum östradiol seviyeleri hızlı bir şekilde yükseldiğinde veya follikül gelişimi çok fazla olduğunda, şiddetli OHSS’ nu önlemek için gonadotropin stimülasyonu durdurulur ve östradiol seviyesi düşene kadar hCG uygulaması ertelenir. Alternatif olarak hCG yapılmaz, yumurtlama oluşmaz ve böylece şiddetli OHSS önlenmiş olur. Bazı IVF sikluslarında - OHSS’ nun şiddetli olacağı hissedildiğinde - hCG uygulanır, yumurtalar toplanır fakat daha sonra kullanılmak üzere embriyolar dondurularak saklanır.
2. Çoğul Gebelik:
Gonadotropin stimülasyonu uygulanarak oluşan gebeliklerin % 30’ u çoğul gebelikle sonuçlanmaktadır. Buna karşılık normal (tedavi olmaksızın) gebeliklerde bu oran % 1 - % 2 arasındadır. Çoğul gebelik riski transfer edilen embriyo sayısına bağlıdır. Çoğul gebeliklerin çoğu ikiz, önemli bir kısmı da (yaklaşık % 5) üçüz veya daha fazlası olmaktadır. Çoğul gebeliklerde şu riskler artmaktadır: gebeliğin kaybı, erken doğum, bebekte anomali, çok erken doğumun sonuçlarına bağlı sakatlık, gebeliğe bağlı yüksek tansiyon, kanama ve diğer önemli gebelik komplikasyonları.
3. Ektopik (Dış) (Tubal) Gebelik:
Kendiliğinden oluşan gebeliklerde dış gebelik % 1 - % 2 arasındadır. Gonadotropin sikluslarında çok küçük bir oranda artış olmaktadır. Dış gebelik ilaçlarla veya cerrahi ile tedavi edilebilmektedir. Bazen dış gebelik rahim içi gebelikle aynı zamanda oluşmaktadır. Bu durum heterotopik gebelik olarak bilinmektedir ve teşhisi zor olabilmektedir.
4. Adneksal Torsiyon (Ovaryan Bükülme):
Gonadotropin sikluslarında % 1’ den daha az bir oranda yumurtalık kendi kendine bükülüp kendi kan kaynağını kesebilmektedir. Yumurtalığı eski haline getirmek için ameliyat gerekmektedir.
5. Gonadotropinler ve Ovaryan Kanser:
Eski çalışmalar ovülasyon indüksiyon ilaçlarının kadınlarda ovaryan kanser riskini arttırabildiğini öne sürse de yeni çalışmalar böyle bir ilişkinin olmadığını göstermektedir.
6. Arzu Edilmeyen Gebelik Sorunları:
Gebeliklerin çok büyük bir çoğunluğu tamamen normal olsa da son çalışmalar gebelik süresince komplikasyon olasılığının çok küçük bir oranda arttığını öne sürmektedir. Gebeliğe bağlı hipertansiyonve plasenta ayrılması artabilmektedir. Yalnız bu risklerin gonadotropin tedavisine mi yoksa kısırlığa mı bağlı olduğu net değildir.
Gonadotropinler follikül gelişimini ve yumurtlamayı başlatmak için kullanılmaktadır. Aynı zamanda in-vitro fertilizasyon veya süperovülasyon ve intrauterin inseminasyon gibi ileri reprodüktif tedaviler altındaki kadınlarda çok sayıda follikül gelişimi ve yumurtlamayı başlatmak için de kullanılmaktadır. hCG, folliküller olgun aşamaya geldiğinde yumurtlamayı tetiklemek için kullanılmaktadır. Çeşitli gonadotropinler mevcuttur ve araştırma aşamasında olan çeşitli gonadotropinler de bulunmaktadır.
Gonadotropinler kullanıldığında aşağıdaki yan etkilerin oluşma riskini azaltmak için hastaların dikkatlice gözlenmesi gerekmektedir:
1. Ovaryan Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS):
OHSS’ nda yumurtalıklar genişlemekte ve yumurtlamadan veya yumurta toplandıktan sonra karında su toplanmaktadır. OHSS hafif veya şiddetli bir şekilde seyredebilmektedir. Hafif formu siklusların % 10 ila % 20’ si arasında oluşmakta ve biraz rahatsızlık yaratmakta fakat her zaman komplikasyonsuz bir şekilde düzelmektedir. Şiddetli formu ise yaklaşık olarak % 1’ nde oluşmaktadır. OHSS olasılığı polikistik ovaryan sendromlu kadınlarda ve tedavisi gebelikle sonuçlanan kadınlarda daha fazladır. Şiddetli olduğunda; bu durum kanda pıhtılaşmaya, böbrek disfonksiyonuna, torsiyona, göğüste ve karında sıvı birikimlerine ve nadiren de olsa ölüme sebep olabilmektedir. Durum düzelene kadar yatarak tedavi gerekmektedir (genellikle bir veya iki hafta sürmektedir). Bazen semptomları azaltmak için fazla sıvının boşaltılması gerekmektedir. Şiddetli OHSS açısından yüksek riski olan hastalar ovülasyon indüksiyonu süresince günlük ultrason ve/veya serum östradiol sevilerinin ölçülmesiyle yakından takip edilmelidir. Serum östradiol seviyeleri hızlı bir şekilde yükseldiğinde veya follikül gelişimi çok fazla olduğunda, şiddetli OHSS’ nu önlemek için gonadotropin stimülasyonu durdurulur ve östradiol seviyesi düşene kadar hCG uygulaması ertelenir. Alternatif olarak hCG yapılmaz, yumurtlama oluşmaz ve böylece şiddetli OHSS önlenmiş olur. Bazı IVF sikluslarında - OHSS’ nun şiddetli olacağı hissedildiğinde - hCG uygulanır, yumurtalar toplanır fakat daha sonra kullanılmak üzere embriyolar dondurularak saklanır.
2. Çoğul Gebelik:
Gonadotropin stimülasyonu uygulanarak oluşan gebeliklerin % 30’ u çoğul gebelikle sonuçlanmaktadır. Buna karşılık normal (tedavi olmaksızın) gebeliklerde bu oran % 1 - % 2 arasındadır. Çoğul gebelik riski transfer edilen embriyo sayısına bağlıdır. Çoğul gebeliklerin çoğu ikiz, önemli bir kısmı da (yaklaşık % 5) üçüz veya daha fazlası olmaktadır. Çoğul gebeliklerde şu riskler artmaktadır: gebeliğin kaybı, erken doğum, bebekte anomali, çok erken doğumun sonuçlarına bağlı sakatlık, gebeliğe bağlı yüksek tansiyon, kanama ve diğer önemli gebelik komplikasyonları.
3. Ektopik (Dış) (Tubal) Gebelik:
Kendiliğinden oluşan gebeliklerde dış gebelik % 1 - % 2 arasındadır. Gonadotropin sikluslarında çok küçük bir oranda artış olmaktadır. Dış gebelik ilaçlarla veya cerrahi ile tedavi edilebilmektedir. Bazen dış gebelik rahim içi gebelikle aynı zamanda oluşmaktadır. Bu durum heterotopik gebelik olarak bilinmektedir ve teşhisi zor olabilmektedir.
4. Adneksal Torsiyon (Ovaryan Bükülme):
Gonadotropin sikluslarında % 1’ den daha az bir oranda yumurtalık kendi kendine bükülüp kendi kan kaynağını kesebilmektedir. Yumurtalığı eski haline getirmek için ameliyat gerekmektedir.
5. Gonadotropinler ve Ovaryan Kanser:
Eski çalışmalar ovülasyon indüksiyon ilaçlarının kadınlarda ovaryan kanser riskini arttırabildiğini öne sürse de yeni çalışmalar böyle bir ilişkinin olmadığını göstermektedir.
6. Arzu Edilmeyen Gebelik Sorunları:
Gebeliklerin çok büyük bir çoğunluğu tamamen normal olsa da son çalışmalar gebelik süresince komplikasyon olasılığının çok küçük bir oranda arttığını öne sürmektedir. Gebeliğe bağlı hipertansiyonve plasenta ayrılması artabilmektedir. Yalnız bu risklerin gonadotropin tedavisine mi yoksa kısırlığa mı bağlı olduğu net değildir.
